ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਕੈਨਵਾਸ ਉੱਤੇ ਕਈ ਰੰਗ ਬਿਖਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਾੜਾ ਰੰਗ ਯੁਸੂਫ ਖ਼ਾਨ ਯਾਨੀ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਵੀ ਭਰਦੇ ਹਨ। 11 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜਨਮਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ! ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਇਸ ਸਾਲ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ 95 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ!

ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਜਨਮ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬੰਟਵਾਰੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਮੁੰਬਈ ਆ ਗਏ ਸਨ। ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਐਕਟਿੰਗ ਦੀ ਕੋਈ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਲਈ, ਉਹ ਇੱਕ ਸਵੈਭਾਵਕ ਐਕਟਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਾਇਫ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਘੱਟ ਫ਼ਿਲਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਇੰਤਜਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ: ਸਬਸਟੰਸ ਐਂਡ ਦ ਸ਼ੈਡੋ ਆਈ। ਸਾਇਰਾ ਬਾਨੋ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਮਤਲਬ ਉਹ ਆਦਮੀ ਜਿਨ੍ਹੇ ਕਰੀਬ - ਕਰੀਬ ਇਕੱਲੇ ਦਮ ਉੱਤੇ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਸਵਰੁਪ ਵੀ ਬਦਲ ਪਾਇਆ ! ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਪੰਨੇ ਬੇਹੱਦ ਹੀ ਹਸੀਨ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਹੱਸੀ ਹੋਰ ਖਾਸ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਕੰਮ ਦਾ ਨਹੀਂ। 

ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਦਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮੇਲਾ, ਸ਼ਹੀਦ, ਅੰਦਾਜ਼, ਆਨ, ਦੇਵਦਾਸ, ਨਵਾਂ ਦੌਰ, ਮਧੁਮਤੀ, ਯਹੂਦੀ, ਪੈਗਾਮ, ਮੁਗਲ - ਏ - ਆਜਮ, ਗੰਗਾ - ਜਮਨਾ, ਲੀਡਰ ਅਤੇ ਰਾਮ ਅਤੇ ਸ਼ਿਆਮ ਵਰਗੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੇ ਨਾਇਕ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਲੱਖਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਦੀ ਧੜਕਨ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਇੱਕ ਨਾਕਾਮ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖਿਆਤੀ ਪਾਈ, ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹਾਸ ਰਸ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਹ ਟਰੇਜੇਡੀ ਕਿੰਗ ਕਹਿਲਾਏ ਪਰ ਉਹ ਇੱਕ ਹਰਫਨਮੌਲਾ ਐਕਟਰ ਸਨ। 

ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫਿਲਮੀ ਕਰਿਅਰ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 54 ਫਿਲਮਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨਏ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। 25 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨੰਬਰ ਵੰਨ ਐਕਟਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਰਾਜਕਪੂਰ ਅਤੇ ਦੇਵ ਆਨੰਦ ਦੇ ਆਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦਲੀਪ - ਰਾਜ - ਦੇਵ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤਰਿਮੂਰਤੀ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋਇਆ। ਕਮਾਲ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਇਹ ਤਿੰਨਾਂ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਭਾਜਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਇੰਡੀਆ ਆਏ ਸਨ ! 

ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਣ ਸੰਸਥਾ ਬਾਂਬੇ ਟਾਕਿਜ ਦੀ ਦੇਣ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਦੇਵਕਾ ਰਾਣੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਅਤੇ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਥੇ ਉਹ ਯੂਸੁਫ਼ ਸਰਵਰ ਖ਼ਾਨ ਤੋਂ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਬਣੇ। 44 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਐਕਟਰੈਸ ਸਾਇਰਾ ਬਾਨੋ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਤੱਕ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਉਹ ਸਭ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਅੱਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 

ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਅਤੇ ਸਾਇਰਾ ਬਾਨੋ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਵੱਡੀ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ ! ਤੱਦ, ਸਾਇਰਾ ਦਾ ਦਿਲ ਜੁਬਿਲੀ ਕੁਮਾਰ ਯਾਨੀ ਰਾਜੇਂਦਰ ਕੁਮਾਰ ਉੱਤੇ ਫਿਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਤਿੰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਦੀਸ਼ੁਦਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ। ਸਾਇਰਾ ਦੀ ਮਾਂ ਨਸੀਮ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਇਹ ਭਿਣਕ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦੀ ਨਦਾਨੀ ਉੱਤੇ ਬੇਹੱਦ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ। ਨਸੀਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਇਰਾ ਨੂੰ ਉਹ ਸਮਝਾਵਾਂ ਕਿ ਉਹ ਰਾਜੇਂਦਰ ਕੁਮਾਰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਮੋਹ ਭੰਗ ਕਰੇ। ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਵੱਡੇ ਹੀ ਅਸ਼ੁੱਭਯੋਗ ਤੋਂ ਇਹ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਾਇਰਾ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਣਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਦਲੀਪ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਾਇਰਾ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਰਾਜੇਂਦਰ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੌਤਣ ਬਣਕੇ ਰਹਿਣਾ ਅਤੇ ਤਕਲੀਫਾਂ ਸਹਿਣਾ। ਤੱਦ ਪਲਟਕੇ ਸਾਇਰਾ ਨੇ ਦਲੀਪ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨਗੇ ? 

ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਕੋਲ ਤੱਦ ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਰ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਹੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਸੀ। 11 ਅਕਤੂਬਰ 1966 ਨੂੰ 25 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸਾਇਰਾ ਨੇ 44 ਸਾਲ ਦੇ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲਿਆ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਲਾੜਾ ਬਣੇ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਦੀ ਘੋੜੀ ਦੀ ਲਗਾਮ ਪ੍ਰਥਵੀਰਾਜ ਕਪੂਰ ਨੇ ਥਾਮੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸੱਜੇ - ਖੱਬੇ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਅਤੇ ਦੇਵ ਆਨੰਦ ਨੱਚ ਰਹੇ ਸਨ।

ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਚੰਗੇਰੇ ਅਭਿਨਏ ਲਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1991 ਵਿੱਚ ਪਦ‍ਮਭੂਸ਼ਣ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਨਵਾਜਿਆ ਅਤੇ 1995 ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਸਰਵਉੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਨਮਾਨ ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ ਅਵਾਰਡ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1997 ਵਿੱਚ ਨਿਸ਼ਾਨ - ਏ - ਇੰਤੀਯਾਜ ਨਾਲ ਨਵਾਜਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਹੈ। ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਸਾਹਿਬ 1980 ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਸ਼ੇਰਿਫ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। 

ਕੀ ਤੁਸੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ 1953 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਫ਼ਿਲਮ ਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਤੱਦ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਹੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾਗ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਐਕਟਰ ਦਾ ਇਨਾਮ‍ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਜੀਵਨਕਾਲ ਵਿੱਚ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਕੁੱਲ 8 ਵਾਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੇਅਰ ਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਐਕਟਰ ਦਾ ਇਨਾਮ ਪਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਕੀਰਤੀਮਾਨ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਤੋੜਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਹਾਂ, ਸ਼ਾਹ ਰੁਖ਼ ਖ਼ਾਨ ਨੇ 8 ਫ਼ਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਜਰੂਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ! ਸ਼ਾਹ ਰੁਖ਼ ਨੂੰ ਦਲੀਪ ਸਾਹਿਬ ਆਪਣਾ ਪੁੱਤਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਦੱਸਦੇ ਚੱਲੀਏ ਕਿ ਸਾਲ 2000 ਤੋਂ 2006 ਤੱਕ ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। 

ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਹੁਣ ਖਾਮੋਸ਼ ਹਨ। ਪਤਨੀ ਸਾਇਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਿਲੋਂ - ਜਾਨ ਨਾਲ ਧਿਆਨ ਰੱਖ ਰਹੀ ਹੈ ! ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਅਤੇ ਸਾਇਰਾ ਬਾਨੋ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਮਾਇਆਨਗਰੀ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਰੋਜ ਸੰਬੰਧ ਬਣਦੇ ਅਤੇ ਵਿਗੜਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਦੇ 50 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਇਹ ਜੋੜਾ ਸਹੀ ਵਿੱਚ ਨਾਇਆਬ ਹੈ। ਉਮਰ ਦੇ ਇਸ ਪੜਾਉ ਉੱਤੇ ਸਾਇਰਾ ਅਲਜਾਇਮਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਲੜ ਰਹੇ ਦਲੀਪ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਤੀਮਾਰਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ ਵੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਧੜਕਨ ਵੀ।