ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਮੱਕੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਅਧੀਨ ਰਕਬਾ ਪਿਛਲੇ 50 ਸਾਲਾਂ ’ਚ 82٪ ਘਟਿਆ
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਮੱਕੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਅਧੀਨ ਰਕਬਾ ਪਿਛਲੇ 50 ਸਾਲਾਂ ’ਚ 82٪ ਘੱਟ ਗਿਆ ਹੈ। 1975-76 ’ਚ ਮੱਕੀ ਅਧੀਨ ਰਕਬਾ 5,77,000 ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜੋ 17 ਜੁਲਾਈ, 2024 ਤਕ ਘਟ ਕੇ ਸਿਰਫ਼ 1,03,624 ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ’ਚ ਛਪੀ ਰੀਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਗਿਰਾਵਟ ਕੌਮੀ ਰੁਝਾਨ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਮੱਕੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ 1975-76 ’ਚ 59,80,000 ਹੈਕਟੇਅਰ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 2020-21 ’ਚ 99,00,000 ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਮੱਕੀ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਝੋਨੇ ਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਦਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਸਲੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ’ਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਮੱਕੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਸਥਿਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ’ਚ ਸਾਲਾਨਾ 95,000 ਤੋਂ 1.24 ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮਾਹਰ ਇਸ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਕਾਰਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਉਚਿਤ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਦੀ ਘਾਟ, ਨਿੱਜੀ ਸਪਲਾਇਰਾਂ ’ਤੇ ਭਾਰੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਜਾਂ ਦੂਜੇ ਸੂਬਿਆਂ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗੇ ਬੀਜ ਅਤੇ ਨਾਕਾਫੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਦਸਦੇ ਹਨ। ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਬੀਜ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ, ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਸੂਬਾ ਇਸ ਸਮੇਂ ਅਪਣੀ ਕੁਲ ਮੱਕੀ ਦੀ ਮੰਗ ਦਾ 10٪ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਾਹਰਾਂ ਨੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿਤੀ ਹੈ ਕਿ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ’ਚ ਮੱਕੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹੁਣ ਸਾਉਣੀ ਮੱਕੀ ਲਈ ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ ਬੀਜ ਉਪਲਬਧ ਹਨ, ਜੋ ਝੋਨੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਪੈਦਾਵਾਰ ’ਚ ਵਾਧੇ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਮੱਕੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਣ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਪਣੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ’ਚ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ’ਚ ਮਦਦ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।
