ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਫਲੋਦੀ ’ਚ ਤਾਪਮਾਨ 49 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਉੱਤਰ-ਪਛਮੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਮੱਧ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ’ਚ ਸਖ਼ਤ ਗਰਮੀ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਫਲੋਦੀ ’ਚ ਅੱਜ ਦਿਨ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 49 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ, ਜੋ ਇਸ ਸਾਲ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਪਮਾਨ ਹੈ।
ਅਧਿਕਾਰਤ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਗੁਜਰਾਤ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ’ਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 23 ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਸ਼ੁਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਪਮਾਨ 45 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਦਿੱਲੀ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਪਛਮੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਪਛਮੀ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ’ਚ 28 ਮਈ ਤਕ ਗਰਮੀ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸਨਿਚਰਵਾਰ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਪੜਾਅ ’ਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣੇ ਵੋਟ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ’ਤੇ ਤਿੱਖੇ ਤਾਪਮਾਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਛੇਵੇਂ ਪੜਾਅ ’ਚ ਲਗਭਗ 11.43 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹਨ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਅੱਠ ਸੂਬਿਆਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ 58 ਸੀਟਾਂ ’ਤੇ ਵੋਟਿੰਗ ਹੋਵੇਗੀ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਫਲੋਦੀ ’ਚ ਸ਼ੁਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਪਮਾਨ 49 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜੋ ਇਸ ਸਾਲ ਹੁਣ ਤਕ ਦਾ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਪਮਾਨ ਹੈ।
ਮਾਰੂਥਲ ਰਾਜ ਦੇ ਜੈਸਲਮੇਰ ਅਤੇ ਬਾੜਮੇਰ ’ਚ ਤਾਪਮਾਨ 48.3 ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ 48.2 ਡਿਗਰੀ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਅਕੋਲਾ ਅਤੇ ਜਲਗਾਓਂ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 45.8 ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ 45.4 ਡਿਗਰੀ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਤਲਾਮ ਅਤੇ ਰਾਜਗੜ੍ਹ ’ਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਪਮਾਨ 46.2 ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ 46.3 ਡਿਗਰੀ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਸਿਰਸਾ ’ਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਪਮਾਨ 45.4 ਡਿਗਰੀ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਠਿੰਡਾ ’ਚ 44.8 ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀਨਗਰ ’ਚ 45.5 ਡਿਗਰੀ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਰਾਜਸਥਾਨ, ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਦਿੱਲੀ, ਪਛਮੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਲਈ ‘ਰੈੱਡ ਅਲਰਟ’ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਗਲੇ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ’ਚ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ’ਚ ਗਰਮੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਰਾਤ ਦੇ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਖਤਰਨਾਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਹੋਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਸ਼ਹਿਰੀ ਗਰਮੀ ਟਾਪੂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ’ਚ ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਗਰਮੀ ’ਚ ਵਾਧਾ ਵਧੇਰੇ ਆਮ ਹੈ, ਜਿਸ ’ਚ ਮੈਟਰੋ ਖੇਤਰ ਅਪਣੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਗਰਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਭਿਆਨਕ ਗਰਮੀ ਕਾਰਨ ਪਾਵਰ ਗ੍ਰਿਡਾਂ ’ਤੇ ਬੋਝ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਲ ਸਰੋਤ ਸੁੱਕ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ’ਚ ਸੋਕੇ ਵਰਗੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਕੇਂਦਰੀ ਜਲ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਿਛਲੇ ਹਫਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ 150 ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜਲ ਭੰਡਾਰਾਂ ’ਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸੱਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਈ ਸੂਬਿਆਂ ’ਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਵਧ ਗਈ ਅਤੇ ਪਣ ਬਿਜਲੀ ਉਤਪਾਦਨ ’ਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ।
ਤਪਦੀ ਗਰਮੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਹਿੱਸੇ ’ਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਬੁਧਵਾਰ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਮੰਗ ਰੀਕਾਰਡ 8,000 ਮੈਗਾਵਾਟ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਦਫਤਰਾਂ ਵਿਚ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ, ਕੂਲਰ ਅਤੇ ਫਰਿੱਜ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ-ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਨ।
ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਗਰਮੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਘੱਟ ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਪਰਵਾਰਾਂ ’ਤੇ ਹੋਰ ਬੋਝ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਅਕਸਰ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਠੰਡਾ ਕਰਨ ਦੀ ਮਾੜੀ ਪਹੁੰਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ’ਚ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਾਹਰੀ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਛੁੱਟੀਆਂ ਲੈਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਲੰਡਨ ਸਥਿਤ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਇਨਵਾਇਰਮੈਂਟ ਐਂਡ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਦੀ ਅੰਨਾ ਵਾਲਨੀਕੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਘੱਟ ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਪਰਵਾਰਾਂ ਕੋਲ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਮਾੜੀ ਪਹੁੰਚ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਸੀਮਤ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਗੈਰ-ਰਸਮੀ ਘਰਾਂ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਅਕਸਰ ਮਤਲਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਮਾੜੀ ਹਵਾ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਪਨਾਹ ਹੈ।’’
ਮਾਹਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਹਰੀ ਕਾਮਿਆਂ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਗਰਮੀ ਦੀ ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਹੀਟਸਟਰੋਕ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਖਤਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 1998 ਅਤੇ 2017 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਗਰਮੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 1,66,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਜੁਲਾਈ ’ਚ ਸੰਸਦ ਨੂੰ ਦਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ’ਚ 2015 ਤੋਂ 2022 ਦਰਮਿਆਨ ਗਰਮੀ ਕਾਰਨ 3,812 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਗਰਮ ਮੌਸਮ ਦੌਰਾਨ ਲੋਕ ਘੱਟ ਉਤਪਾਦਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਐਨ.ਜੀ.ਓ. ਟਰਾਂਸਫਾਰਮ ਰੂਰਲ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਸ਼ਿਆਮਲ ਸੰਤਰਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਧਿਐਨ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਟੈਸਟਾਂ ’ਚ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਉਹ ‘ਕੂਲ ਸਕੂਲ ਸਾਲ’ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ‘ਗਰਮ ਸਕੂਲ ਸਾਲ’ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ 15 ਫੀ ਸਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ’ਚ ਬਿਜਲੀ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਸਿੰਗਲ ਕਲਾਸਰੂਮ ਸਕੂਲ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਗਰਮੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਪੇਂਡੂ ਸਿੱਖਿਆ ਨਤੀਜਿਆਂ ’ਤੇ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਢੁਕਵੇਂ ਕੋਲਡ ਚੇਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ’ਚ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮੀ ਤਾਜ਼ੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਧਿਐਨ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦੇ ਭੋਜਨ ਘਾਟੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਚਾਰ ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਉਤਪਾਦ ਕੋਲਡ ਚੇਨ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨਾਲ ਕਵਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੀ ਇਕ ਰੀਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ 2030 ਤਕ ਗਰਮੀ ਦੇ ਤਣਾਅ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ’ਚ ਗਿਰਾਵਟ ਕਾਰਨ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ’ਚ 8 ਕਰੋੜ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ। ਮੈਕਿਨਸੇ ਗਲੋਬਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੀ ਇਕ ਰੀਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਭਾਰਤ ’ਚ 75 ਫੀ ਸਦੀ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਗਰਮੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤਣਾਅ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਵਧਦੀ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਨਮੀ ਕਾਰਨ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇਸ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ (ਜੀ.ਡੀ.ਪੀ.) ਦਾ 4.5 ਫੀ ਸਦੀ (ਲਗਭਗ 150-250 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ) ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
