ਅਖਤਰ ਨੇ ਬਹੁਭਾਸ਼ਾਵਾਦ ’ਤੇ  ਜ਼ੋਰ ਦਿਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਇਕ  ਵਿਅਕਤੀ ਅਪਣੀ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ ’ਚ ਜੜ੍ਹਾਂ ਰਖਦੇ  ਹੋਏ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ’ਚ ਨਿਪੁੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ

ਜੈਪੁਰ : ਫਿਲਮ ਲੇਖਕ-ਗੀਤਕਾਰ ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ ਨੇ ਅੱਜ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ, ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ, ਸੂਚਨਾ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਖੇਤਰ ’ਚ ਅਪਣੀ ਹੋਂਦ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅਪਣੀ-ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਵੋ।

ਅਖਤਰ ਨੇ ਜੈਪੁਰ ਸਾਹਿਤ ਮੇਲੇ ਦੌਰਾਨ ਅਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਗਿਆਨ ਸੀਪੀਅਨ: ਪਰਲਜ਼ ਆਫ ਵਿਜ਼ਡਮ’ ਲਾਂਚ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਕ ਸੈਸ਼ਨ ’ਚ ਕਿਹਾ, ‘‘ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਅਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਅਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਕੱਟ ਰਹੇ ਹੋ।’’ ਅਖਤਰ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਪਣੀਆਂ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬੱਚੇ ਅਪਣੇ ਸਭਿਆਚਾਰ  ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਅਪਣਾ  ਸੰਬੰਧ ਗੁਆਉਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਭਾਸ਼ਾ ਸਿਰਫ ਸੰਚਾਰ ਦਾ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਹ ਉਹ ਵਾਹਨ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ।’’
ਅਖਤਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਜ ਭਾਰਤ ’ਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਮਾਧਿਅਮ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ’ਤੇ  ਵਿਆਪਕ ਜ਼ੋਰ ਦਿਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। 

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਅਸੀਂ ਅਪਣੇ  ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਕੂਲਾਂ ’ਚ ਭੇਜਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਇੱਥੋਂ ਤਕ  ਕਿ ਹੇਠਲੇ-ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਖਰਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਪਰ ਮੇਰਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਿੱਖਣਾ ਕਿਸੇ ਦੀ ਅਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਕੀਮਤ ’ਤੇ  ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।’’

ਅਖਤਰ ਨੇ ਬਹੁਭਾਸ਼ਾਵਾਦ ’ਤੇ  ਜ਼ੋਰ ਦਿਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਇਕ  ਵਿਅਕਤੀ ਅਪਣੀ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ ’ਚ ਜੜ੍ਹਾਂ ਰਖਦੇ  ਹੋਏ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ’ਚ ਨਿਪੁੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ  ’ਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੇ, ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ  IT ਖੇਤਰ ‘ਚ। ਪਰ ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਬੱਚੇ ਬਹੁਭਾਸ਼ੀ ਬਣ ਜਾਣ, ਅਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋਣ। ਅਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਜਾਣਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਅਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ।’’

ਇਸ ਸੈਸ਼ਨ ’ਚ ਅਖਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਤੋਂ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਬਣੀ ਸੁਧਾ ਮੂਰਤੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੁਲ ਤਿਵਾੜੀ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ।  ਜੈਪੁਰ ਸਾਹਿਤ ਮੇਲੇ ਦਾ 18ਵਾਂ ਸੰਸਕਰਣ 3 ਫ਼ਰਵਰੀ ਤਕ  ਚੱਲੇਗਾ।