ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੇ ਚੰਗੇ ਝਾੜ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 30 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤਾਪਮਾਨ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। 

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ - ਮੂੰਗਫਲੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮੁੱਖ ਤੇਲ ਬੀਜ ਫ਼ਸਲ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਗਰੀਬਾਂ ਦਾ ਬਦਾਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ 'ਚ ਕਾਫੀ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੂੰਗਫਲੀ ਖਾਣ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਮੰਡੀ ਵਿਚ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਮੰਗ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਇੱਕ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸੌਦਾ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਚੰਗੀ ਮਿੱਟੀ, ਜਲਵਾਯੂ, ਉੱਨਤ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਲੇਖ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਬਾਰੇ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ।

ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਜਾਂਚ ਕਰੋ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਮੌਸਮ ਫਸਲ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੀਂਹ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ। ਇਹ ਗਰਮ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੌਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚ ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਜਿੱਥੇ ਤਾਪਮਾਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਦਾਣੇ ਮਜ਼ਬੂਤ​ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੇ ਚੰਗੇ ਝਾੜ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 30 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤਾਪਮਾਨ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। 

ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਜੂਨ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਦਾ ਸਮਾਂ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ। ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ 15 ਜੂਨ ਤੋਂ 15 ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ। ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਫਸਲ ਜ਼ੈਦ ਸੀਜ਼ਨ (ਗਰਮੀਆਂ ਸਾਉਣੀ ਅਤੇ ਹਾੜੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ) ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿਚ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕੋਪ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਣਕ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ੈਦ ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। 
6-7 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ pH ਮੁੱਲ ਵਾਲੀ ਹਲਕੀ ਪੀਲੀ ਲੋਮੀ ਮਿੱਟੀ ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਢੁਕਵੀਂ ਹੈ। ਮਿੱਟੀ ਨਿਕਾਸੀ ਵਾਲੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਸਖ਼ਤ, ਮੁਲਾਇਮ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਭਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀਆਂ ਸੁਧਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ
ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੁਧਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ।

H.N.G.10: ਇਹ ਕਿਸਮ ਲੁਆਈ ਤੋਂ 120 ਤੋਂ 130 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਪੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਉਤਪਾਦਨ 20 ਤੋਂ 25 ਕੁਇੰਟਲ ਤੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਤੇਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 51 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦਾਣਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਭੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।  

ਆਰ. ਜੀ 425: ਇਹ ਘੱਟ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀ ਕਿਸਮ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪੌਦੇ ਕਲਰ ਸੜਨ ਨਾਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀ ਰੋਧਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ 120 ਤੋਂ 125 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ 28 ਤੋਂ 36 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਪੈਦਾਵਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦਾਣਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਹਲਕਾ ਗੁਲਾਬੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

HNG 69: ਇਹ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ 25 ਕੁਇੰਟਲ ਤੱਕ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪੌਦੇ ਝੁਲਸ, ਤਣੇ ਦੇ ਸੜਨ ਅਤੇ ਰੰਗ ਸੜਨ ਪ੍ਰਤੀ ਰੋਧਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਸਮ 120 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਚਾਰ ਵਾਰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਹ ਲਓ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਲਗਾਓ। ਖੇਤ ਵਿਚ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਦੀ ਖਾਦ ਮਿਲਾ ਲਓ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੇਤ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਹੋ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਢਿੱਲੀ ਬਣਾ ਕੇ ਬਰਾਬਰ ਕਰ ਦਿਓ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ 2.5 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਜਿਪਸਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।

ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਬੌਣੀ ਕਿਸਮ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਥੀਰਮ, ਮੈਨਕੋਜ਼ੇਬ ਜਾਂ ਕਾਰਬੈਂਡਾਜ਼ਿਮ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕਰੋ ਤਾਂ ਜੋ ਬੀਜਾਂ ਵਿਚ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਬੀਜ ਬੀਜ ਰਹੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਫਾਸਲਾ 15 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ 5 ਤੋਂ 6 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਵਿਚ ਬੀਜੋ।

ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਘੱਟ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀ ਕਿਸਮ ਬੀਜ ਰਹੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ 30 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਰੱਖੋ, ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਵਧੇਰੇ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀ ਕਿਸਮ ਬੀਜ ਰਹੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਦੂਰੀ 50 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਰੱਖੋ। ਘੱਟ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ ਲਗਭਗ 75 ਤੋਂ 80 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ 60 ਤੋਂ 70 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। 

ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਫਲੀਆਂ ਦੇ ਗਠਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਨਮੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ ਕਿ ਖੇਤ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਖੜ੍ਹਾ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ 3 ਤੋਂ 4 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਪੁੱਟੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਬੂਟਾ ਪੀਲਾ ਦਿਸਣ ਲੱਗੇ ਅਤੇ ਪੱਤੇ ਝੜਨ ਲੱਗ ਜਾਣ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਪੁੱਟ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮੂੰਗਫਲੀ ਨੂੰ ਪੁੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਸੁਕਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਨਮੀ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਉੱਲੀ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਨਾ ਹੋਵੇ।

ਮੂੰਗਫਲੀ ਦਾ ਬਾਜ਼ਾਰੀ ਭਾਅ 40-50 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਹੈ। ਇੱਕ ਹੈਕਟੇਅਰ ਤੋਂ 20 ਤੋਂ 25 ਕੁਇੰਟਲ ਮੂੰਗਫਲੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਹੈਕਟੇਅਰ ਤੋਂ 80 ਹਜ਼ਾਰ ਤੱਕ ਦਾ ਮੁਨਾਫਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਚੰਗੀ ਉਤਪਾਦਨ ਕਿਸਮ ਬੀਜਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ 1 ਲੱਖ ਤੱਕ ਦਾ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।