ਠੰਢਕ ਵਧਣ ਨਾਲ ਚਮੜੀ ਖੁਸ਼ਕ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋੜਾਂ ਦਾ ਦਰਦ (ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਵਿਚ) ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀ ਤਪਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਮੌਸਮ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਠੰਢ ਵਲ ਕਰਵਟ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਤਬਦੀਲੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਇਕ ਅਹਿਮ ਚੁਣੌਤੀ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਹਲਕੀ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਠੰਢਕ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਸਰੀਰ ਲਈ ਅਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਨੁਕੂਲ ਬਣਾਉਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਸਥਿਰਤਾ ਕਾਰਨ ਸਰੀਰ ਦੀ ਰੋਗਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੋਕ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਲਈ ਬਦਲਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਇਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕਾਰਜ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਠੰਢ ਵਲ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਕਈ ਪੱਧਰਾਂ ’ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਾਪਮਾਨ ’ਚ ਅਚਾਨਕ ਬਦਲਾਉ ਸਰੀਰ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ’ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜਾਰੀ ਘਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਾਇਰਸ ਅਤੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਲਈ ਸਰੀਰ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਇਰਸ ਇਸ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਕ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਾਇਰਸਾਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਮੌਸਮ ਦੇ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਹਵਾ ਵਿਚ ਪਰਾਗ ਅਤੇ ਧੂੜ-ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਐਲਰਜੀ ਅਤੇ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ।

ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਪਾਚਨ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿਚ ਕਮੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਬਜ਼, ਐਸਿਡਿਟੀ ਜਾਂ ਪੇਟ ਦੀ ਇਨਫ਼ੈਕਸ਼ਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਠੰਢਕ ਵਧਣ ਨਾਲ ਚਮੜੀ ਖੁਸ਼ਕ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋੜਾਂ ਦਾ ਦਰਦ (ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਵਿਚ) ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਬਦਲਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਉਪਾਅ: ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਇਕ ਵਿਆਪਕ ਰਣਨੀਤੀ ਅਪਣਾਉਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਖੁਰਾਕ, ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਸਫ਼ਾਈ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸਰੀਰ ਦੀ ਰੋਗਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਖੁਰਾਕ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਲਾਜਮੀ ਹੈ। ਵਿਟਾਮਿਨ-ਸੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਫਲ (ਸੰਤਰਾ, ਅਮਰੂਦ, ਆਂਵਲਾ) ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ (ਬ੍ਰੋਕਲੀ, ਪਾਲਕ, ਸ਼ਿਮਲਾ ਮਿਰਚ) ਨੂੰ ਅਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਓ।
ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ, ਗਰਮ ਸੂਪ ਅਤੇ ਹਰਬਲ ਚਾਹ (ਅਦਰਕ, ਤੁਲਸੀ, ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ ਵਾਲੀ) ਦਾ ਸੇਵਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ। ਇਹ ਗਲਾ ਅਤੇ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਨਿੱਘਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਲਦੀ ਵਾਲਾ ਦੁੱਧ ਪੀਣਾ ਬਹੁਤ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ। ਹਲਦੀ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ‘ਕਰਕਿਊਮਿਨ’ ਇਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਐਂਟੀ-ਆਕਸੀਡੈਂਟ ਅਤੇ ਐਂਟੀ-ਇਨਫਲੇਮੇਟਰੀ ਤੱਤ ਹੈ। ਰੋਗ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਓਮੇਗਾ-3 ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ (ਅਖਰੋਟ, ਅਲਸੀ, ਮੱਛੀ) ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਕ (ਦਾਲਾਂ, ਬੀਜ) ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਭੋਜਨ ਖਾਓ। ਭਾਵੇਂ ਗਰਮੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਹਾਈਡਰੇਟ ਰੱਖਣਾ ਓਨਾ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਕੋਸਾ ਪਾਣੀ ਪੀਂਦੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰੋਂ ਸਾਫ਼ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਮਸਾਲੇਦਾਰ ਅਤੇ ਤੇਲ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ ਕਰੋ। ਦਹੀਂ, ਲੱਸੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਈਬਰ ਯੁਕਤ ਭੋਜਨ ਪਾਚਨ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਹੀ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਵਾਇਰਲ ਇਨਫ਼ੈਕਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤਣੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜੁਕਾਮ ਅਤੇ ਫਲੂ ਦੇ ਕੀਟਾਣੂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹੱਥਾਂ ਰਾਹੀਂ ਫੈਲਦੇ ਹਨ। ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਬਾਹਰੋਂ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਹੱਥ ਧੋਵੋ।

ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਸਰਤ, ਯੋਗਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ (ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੀ ਕਸਰਤ) ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਬਹੁਤ ਫ਼ਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ। ਨੀਂਦ ਦੌਰਾਨ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਰੋਜ਼ਾਨਾ 7-8 ਘੰਟੇ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਨੀਂਦ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਤਣਾਅ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਧਿਆਨ (ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ), ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੇਲ-ਜੋਲ ਰਾਹੀਂ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਘਟਾਓ।
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਭੀੜ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹੋ ਜਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜੁਕਾਮ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ ਤਾਂ ਮਾਸਕ ਪਹਿਨਣਾ ਕੀਟਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਬਦਲਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ, ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੌਸਮ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਠੰਢ ਵਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਕਪੜੇ ਹਲਕੇ ਰੱਖੋ, ਪਰ ਸਵੇਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਠੰਢਕ ਲਈ ਹਲਕਾ ਸਵੈਟਰ ਜਾਂ ਸ਼ਾਲ ਨਾਲ ਰੱਖੋ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕਾ ‘ਲੇਅਰਿੰਗ’ ਹੈ। ਕਪੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਪਹਿਨੋ ਤਾਂ ਜੋ ਜਦੋਂ ਤਾਪਮਾਨ ਵਧੇ ਤਾਂ ਇਕ ਪਰਤ ਉਤਾਰੀ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਠੰਢ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਪਹਿਨੀ ਜਾ ਸਕੇ।

ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਠੰਢ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਜੁਰਾਬਾਂ ਪਹਿਨੋ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਵੇਰੇ ਜਾਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਅਤੇ ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਰੀਰ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮੀ ਸਿਰ ਰਾਹੀਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਢੁਕਵੇਂ ਕਪੜੇ ਪਹਿਨਾਓ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਟੀਕਾਕਰਨ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਵਾਓ।

ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖ਼ਾਸ ਖਿਆਲ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਲਈ ਨਿੱਘੇ ਰਹਿਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸੈਰ ਸਮੇਂ ਠੰਢ ਤੋਂ ਬਚਾਓ। ਅਸਥਮਾ, ਸੀ.ਓ.ਪੀ.ਡੀ. ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣੀ ਇਨਹੇਲਰ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਲੈਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਬਾਹਰ ਘੱਟ ਨਿਕਲੋ। ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਠੰਢ ਵੱਲ ਦਾ ਮੌਸਮੀ ਬਦਲਾਅ ਸਿਹਤ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਲਾਨਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਰਗਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਖਭਾਲ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਹੀ ਖੁਰਾਕ, ਸਵੱਛਤਾ, ਕਸਰਤ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਇਸ ਮੌਸਮੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਯਾਦ ਰੱਖੋ, ਸਿਹਤ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਧਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਧਨ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸਾਵਧਾਨੀ ਅਤੇ ਸੰਜਮ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਇਸ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰਹਿ ਕੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਠੰਢ ਦਾ ਪੂਰਾ ਆਨੰਦ ਲੈ ਸਕੀਏ।
ਨਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਮੋ. 9876805158