ਮੈਕਸਿਕੋ ਵਿਚ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮੀ ਅੰਡਰਵਾਟਰ (ਪਾਣੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ) ਗੁਫਾ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਲ 216 ਮੀਲ (ਤਕਰੀਬਨ 347 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਲੰਮੀ ਹੈ। ਸਕੂਬਾ ਡਾਇਵਰਸ ਨੇ ਇਸਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਵੱਡੀ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਿਸੇ ਉਲਝਣ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗੋਤਾਖੋਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਗੋਤਾਖੋਰ ਇਸਨੂੰ ਦੋ ਵੱਖ ਗੁਫਾਵਾਂ ਸਮਝ ਰਹੇ ਸਨ।
ਅੱਗੇ ਗੋਤਾਖੋਰ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਵਿਚ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ ਕਿ ਇਹ ਇਕ ਹੀ ਗੁਫਾ ਹੈ। ਗੁਫਾ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਪਤਾ ਲੱਗਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਖੋਜ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਵਿਚ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਮਾਇਆ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਕਈ ਰਾਜ ਤੋਂ ਪਰਦਾ ਉਠਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੁਫਾ ਇੱਥੇ ਦੇ ਕੁਇੰਟਾਣਾ ਰੂ ਸਟੇਟ ਸਥਿਤ ਤੁਲੁਮ ਦੇ ਕੋਲ ਗਰਾਨ ਏਕਿਉਇਫੇਰੋ ਮਾਇਆ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ (ਜੀਏਐਮ) ਦੇ ਤਹਿਤ ਖੋਜੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਸੈਕ ਏਕਤੁਨ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਯੁਕਾਟਨ ਪੇਨਿੰਸੁਲਾ ਦੇ ਅੰਡਰਵਾਟਰ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਕੁਝ ਅੰਡਰਵਾਟਰ ਚੈਨਲਸ ਪਾਏ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸਦੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ 347 ਕਿ.ਮੀ. ਲੰਮੀ ਗੁਫਾ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਿਆ।
ਜੀਏਐਮ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਸੈਨਤ ਏਕਤੁਨ ਨੂੰ ਮਿਣਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਲੰਮਾਈ 163 ਮੀਲ (262 ਕਿ.ਮੀ.) ਸੀ। ਗੋਤਾਖੋਰ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਕੋਲ ਦੋਸ ਓਜੋਸ ਸਿਸਟਮ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਜੋ 53 ਮੀਲ (85 ਤਕਰੀਬਨ ਕਿ.ਮੀ.) ਲੰਮਾ ਹੈ। ਟੀਮ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁਫਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਵੱਖ ਸਮਝ ਰਹੀ ਸੀ, ਪਰ ਖੋਜਬੀਨ ਵਿਚ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਇਕ ਹੀ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਇਸਦੀ ਕੁਲ ਲੰਮਾਈ 347 ਕਿ.ਮੀ. ਹੈ।
ਜੀਏਐਮ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਅੰਡਰਵਾਟਰ ਆਰਕਿਆਲਾਜਿਸਟ ਗੁਰਲਿਰਮੋ ਡੇ ਐਂਡਾ ਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਕਿਹਾ, ਦੋਸ ਓਜੋਸ ਸਿਸਟਮ ਸੈਨਤ ਏਕਤੁਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਥੇ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਸਮਝ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ, ਜੋ ਕਿ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਬਾਅਦ ਮਾਇਆ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦਾ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ।
