ਈਰਾਨ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਨੂੰ ਅਧਾਰ, ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੈ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਵਪਾਰ 

ਅਮਰੀਕਾ ਤੇ ਚੀਨ 'ਚ ਡਰ, ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗਾ ਅਸਰ 

Iran-US conflict: ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਵਧਦੀ ਤਣਾਅ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚਕਾਰ, ਈਰਾਨ ਦੀ ਸੰਸਦ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵੱਲੋਂ ਈਰਾਨ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਪਰਮਾਣੂ ਸਾਈਟਾਂ 'ਤੇ ਕੀਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਟਰੇਟ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੇਲ ਸਪਲਾਈ ਮਾਰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਫੈਸਲੇ 'ਤੇ ਅਜੇ ਈਰਾਨ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਰਿਸ਼ਦ, ਜੋ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾ ਹੈ, ਵੱਲੋਂ ਅੰਤਿਮ ਮੋਹਰ ਲਗਾਈ ਜਾਣੀ ਬਾਕੀ ਹੈ। ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੰਸਦ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਮੁਹੰਮਦ ਕੌਸਾਰੀ ਨੇ ਦਿੱਤੀ।

ਜੇਕਰ ਈਰਾਨ ਨੇ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ, ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ 20-30 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਤੇਲ ਸਪਲਾਈ, ਯਾਨੀ ਲਗਭਗ 17 ਮਿਲੀਅਨ ਬੈਰਲ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ, ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਵਪਾਰ ਪ੍ਰਵਾਹ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਵੇਗਾ, ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਅਸਮਾਨ ਨੂੰ ਛੂਹਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਅਸਥਿਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮੱਧ ਪੂਰਬ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ 20 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਇਜ਼ਰਾਈਲ-ਹਮਾਸ, ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸੀਰੀਆ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਸ਼ਰ ਅਲ-ਅਸਦ ਦੇ ਪਤਨ ਕਾਰਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਅਸਥਿਰਤਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਅਸਥਿਰਤਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਕੀ ਹੈ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ?

ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਫਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਨੂੰ ਓਮਾਨ ਦੀ ਖਾੜੀ ਅਤੇ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਨਿੱਕਾ ਪਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਲਮਾਰਗ ਹੈ। ਇਹ ਈਰਾਨ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਤੱਟ ਅਤੇ ਓਮਾਨ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਦੇ ਮੁਸੰਦਮ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਟਰੇਟ ਲਗਭਗ 167 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਿੱਕੇ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ 33 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਚੌੜਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਲਈ 3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਚੌੜੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸ਼ਿਪਿੰਗ ਲੇਨਾਂ ਹਨ। 

ਇਹ ਜਲਮਾਰਗ ਫਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਤੋਂ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਟੈਂਕਰਾਂ ਲਈ ਇਕਮਾਤਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਮਾਰਗ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਊਰਜਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਕੁੱਲ ਤੇਲ ਖਪਤ ਦਾ 20-30 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਅਤੇ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਤਰਲ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ (LNG) ਇਸ ਸਟਰੇਟ ਰਾਹੀਂ ਲੰਘਦੀ ਹੈ। 

ਜੇਕਰ ਸਟਰੇਟ ਬੰਦ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ?

ਜੇਕਰ ਈਰਾਨ ਨੇ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਜਾਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਤੇਲ ਸਪਲਾਈ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਅਤੇ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਾਧਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। 

ਓਪੇਕ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ, ਈਰਾਨ, ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ, ਕੁਵੈਤ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੱਚਾ ਤੇਲ ਇਸ ਸਟਰੇਟ ਰਾਹੀਂ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਅਤੇ UAE ਨੇ ਸਟਰੇਟ ਨੂੰ ਬਾਈਪਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਕਲਪਕ ਮਾਰਗ ਲੱਭਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। 
ਅਮਰੀਕੀ ਊਰਜਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ (EIA) ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ UAE ਅਤੇ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਪਾਈਪਲਾਈਨਾਂ ਵਿੱਚ 2.6 ਮਿਲੀਅਨ ਬੈਰਲ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਦੀ ਅਣਵਰਤੀ ਸਮਰੱਥਾ ਉਪਲਬਧ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। 

ਕਿਉਂਕਿ ਸਟਰੇਟ ਬਹੁਤ ਤੰਗ ਅਤੇ ਸੈਨਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ ਖੇਤਰੀ ਤਣਾਅ ਹੋਰ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਕਾਰਨ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੀ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਸੰਭਵ ਹੈ। 

ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਕੀ ਅਸਰ ਹੋਵੇਗਾ?

ਭਾਰਤ ਨੇ ਰੂਸ ਅਤੇ ਕਈ ਅਰਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਸਮੇਤ ਆਪਣੇ ਤੇਲ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਸਪਲਾਈ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਭਿੰਨ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਈਰਾਨ ਤੋਂ ਵੀ ਕਾਫੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸਪਲਾਈ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਦੇ ਬੰਦ ਹੋਣ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ 'ਤੇ ਅਸਰ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਇਜ਼ਰਾਈਲ-ਈਰਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੇਂਦਰੀ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਮੰਤਰੀ ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਪੁਰੀ ਨੇ ਇਕ ਨਿਜੀ ਚੈਨਲ ਨਾਲ ਇਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਥਿਤੀ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 

ਭਾਰਤ ਲਈ ਵੀ ਇਹ ਸਟਰੇਟ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਕੁੱਲ 5.5 ਮਿਲੀਅਨ ਬੈਰਲ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਦੇ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੇ ਆਯਾਤ ਵਿੱਚੋਂ 2 ਮਿਲੀਅਨ ਬੈਰਲ ਇਸੇ ਮਾਰਗ ਰਾਹੀਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤੇਲ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਭਿੰਨ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰੂਸ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਜੇਕਰ ਸਟਰੇਟ ਬੰਦ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। 

ਰੂਸੀ ਤੇਲ ਸੁਏਜ਼ ਨਹਿਰ, ਕੇਪ ਆਫ ਗੁੱਡ ਹੋਪ ਜਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਸਾਗਰ ਰਾਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ, ਪੱਛਮੀ ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਤੇਲ ਸਰੋਤ ਵੀ, ਭਾਵੇਂ ਮਹਿੰਗੇ ਹਨ, ਪਰ ਵਿਕਲਪਕ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। 

ਗੈਸ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਪਲਾਇਰ ਕਤਰ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਰੂਸ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ LNG ਸਪਲਾਈ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। 

ਫਿਰ ਵੀ, ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਊਰਜਾ ਸਪਲਾਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਧਦੇ ਤਣਾਅ ਕਾਰਨ ਨੇੜਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ 80 ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਪ੍ਰਤੀ ਬੈਰਲ ਤੱਕ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਜਿਹਾ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ। 

ਭਾਰਤ ਆਪਣੀ 90 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਲੋੜ ਅਤੇ ਅੱਧੀ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਆਯਾਤ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਕੱਚਾ ਤੇਲ ਰਿਫਾਇਨਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈਟਰੋਲ ਅਤੇ ਡੀਜ਼ਲ ਵਰਗੇ ਈਂਧਣ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ, ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ CNG ਜਾਂ ਘਰੇਲੂ ਰਸੋਈਆਂ ਲਈ ਪਾਈਪਡ ਗੈਸ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 

ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਾਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਦਾ ਅਸਰ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ?

ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ, ਜੋ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਓਮਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੇਲ ਸਪਲਾਈ ਮਾਰਗ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ 'ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਨਤੀਜੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।

2024 ਵਿੱਚ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਰਾਹੀਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੇ 80 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਦਾ ਮੰਜ਼ਿਲ ਏਸ਼ੀਆਈ ਬਾਜ਼ਾਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚੀਨ, ਭਾਰਤ, ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਖਰੀਦਦਾਰ ਸਨ। ਸਟਰੇਟ ਦੇ ਬੰਦ ਹੋਣ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਮਸੇਂ 'ਚ ਚੀਨ ਈਰਾਨੀ ਤੇਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖਰੀਦਦਾਰ ਹੈ। 

ਅਮਰੀਕੀ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਤੇ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਕੁਝ ਅਸਰ ਪਵੇਗਾ। ਅਮਰੀਕੀ ਊਰਜਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ (EIA) ਅਨੁਸਾਰ, 2024 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਫਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 5,32,000 ਬੈਰਲ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਤੇਲ ਆਯਾਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। 

ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ-ਈਰਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਈਰਾਨ ਨੇ ਸਟਰੇਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਟੈਂਕਰਾਂ ਦੀ ਅਵਾਜਾਈ ਰੋਕੀ ਗਈ, ਤਾਂ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ 73 ਡਾਲਰ ਪ੍ਰਤੀ ਬੈਰਲ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 120 ਡਾਲਰ ਪ੍ਰਤੀ ਬੈਰਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਈਰਾਨ ਵੱਲੋਂ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਬੰਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ

ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਮਾਰਕੋ ਰੂਬੀਓ ਨੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਈਰਾਨ ਵੱਲੋਂ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ, ਜੋ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਪਾਰਕ ਮਾਰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਬਿਆਨ ਉਦੋਂ ਆਇਆ, ਜਦੋਂ ਈਰਾਨ ਦੀ ਸੰਸਦ ਨੇ ਸਟਰੇਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਅੰਤਿਮ ਫੈਸਲਾ ਸਰਵਉੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਰਿਸ਼ਦ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਹੈ।

ਤੇਲ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਘਨ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਨਤੀਜੇ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੀਨ, ਜੋ ਈਰਾਨੀ ਤੇਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖਰੀਦਦਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਤਹਿਰਾਨ ਨਾਲ ਗੂੜ੍ਹੇ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਅਮਰੀਕਾ ਵੱਲੋਂ ਈਰਾਨ ਦੀਆਂ ਪਰਮਾਣੂ ਸਾਈਟਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮਿਆਰੀ ਬ੍ਰੈਂਟ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀ ਕੀਮਤ ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ।

ਮਾਰਕੋ ਰੂਬੀਓ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਮੈਂ ਬੀਜਿੰਗ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਸੰਪਰਕ ਕਰੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਤੇਲ ਲਈ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਹਨ।"

ਕੀ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਬੰਦ ਹੋਇਆ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ?

ਨਹੀਂ ! ਈਰਾਨ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਟਰੇਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਧਮਕੀਆਂ ਹੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। 

- 1980-1988 ਦੇ ਈਰਾਨ-ਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰਕ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਟੈਂਕਰ ਵਾਰ' ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸਟਰੇਟ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 

- 2011 ਅਤੇ 2012 ਵਿੱਚ, ਈਰਾਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਬਕਾ ਉਪ-ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਮੁਹੰਮਦ-ਰਜ਼ਾ ਰਹੀਮੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਨੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲੋਂ ਪਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 'ਤੇ ਹੋਰ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਟਰੇਟ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। 

- 2018 ਵਿੱਚ, ਅਮਰੀਕਾ ਵੱਲੋਂ ਪਰਮਾਣੂ ਸਮਝੌਤੇ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਅਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਮੁੜ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਈਰਾਨ ਨੇ ਸਟਰੇਟ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। 

ਕੀ ਸਟਰੇਟ ਦਾ ਬੰਦ ਹੋਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ?

ਅਮਰੀਕੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੈਨਾ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਾਰਨ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਦੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬੰਦੀ ਘੱਟ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਸਟਰੇਟ ਦੇ ਬੰਦ ਹੋਣ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ, UAE, ਕੁਵੈਤ ਅਤੇ ਕਤਰ ਦੀਆਂ ਨਿਰਯਾਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣਗੀਆਂ, ਸਗੋਂ ਈਰਾਨ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਤੇਲ ਨਿਰਯਾਤ ਵੀ ਰੁਕ ਜਾਣਗੀਆਂ। 

ਈਰਾਨੀ ਸਖ਼ਤ ਰੁਖ ਵਾਲੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਬੰਦੀ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ 400 ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਪ੍ਰਤੀ ਬੈਰਲ ਤੱਕ ਜਾਣ ਦੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। 

ਚੀਨ, ਜੋ ਈਰਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਤੇਲ ਗਾਹਕ ਹੈ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੀ ਖਾੜੀ ਤੋਂ 47% ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੱਚਾ ਤੇਲ ਆਯਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਵੇਗਾ। ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ, ਚੀਨ, ਈਰਾਨ ਦੇ ਤੇਲ ਨਿਰਯਾਤ ਦਾ 75% ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੱਸਾ ਖਰੀਦਦਾ ਹੈ। 

ਈਰਾਨ ਦੀਆਂ 96% ਤੇਲ ਨਿਰਯਾਤ ਖਾਰਗ ਆਈਲੈਂਡ ਰਾਹੀਂ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਵੈ-ਬੰਦੀ ਈਰਾਨ ਲਈ ਵੀ ਘਾਤਕ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਦੀ ਸੰਭਾਵਿਤ ਬੰਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਸਥਿਰਤਾ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਨਤੀਜੇ ਲਿਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼, ਜੋ ਵਿਭਿੰਨ ਸਪਲਾਈ ਸਰੋਤਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹਨ, ਸ਼ਾਇਦ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਸਕਣ, ਪਰ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਵਧਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਜੋਖਮ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਫਿ਼ਲਹਾਲ ਹੋਰਮੁਜ਼ ਸਟਰੇਟ ਦੀ ਬੰਦੀ ਘੱਟ ਸੰਭਵ ਲੱਗਦੀ ਹੈ।