ਜਿਉ ਮੰਦਰ ਕਉ ਥਾਮੈ ਥੰਮਨ

File Photo

ਵਿਅਕਤੀ ਜਨਮ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੜ ਲਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਬੱਚੇ ਦੇ ਗੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਉਸ

ਵਿਅਕਤੀ ਜਨਮ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੜ ਲਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਬੱਚੇ ਦੇ ਗੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਉਸ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਧਰਮ ਗੁਰੂਆਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਸਰਬ ਪ੍ਰਥਮ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਆਦਿ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪ੍ਰਾਅਰੰਭ ਵਿਚ ਹੀ ਦਰਜ ਹੈ :

Sri Guru Granth Sahib ji

ੴ ਸਤਿ ਨਾਮੁ ਕਰਤਾ ਪੁਰਖੁ ਨਿਰਭਉ ਨਿਰਵੈਰੁ ਅਕਾਲ ਮੂਰਤਿ ਅਜੂੰਨੀ ਸੈਭੰ ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ
ਅਰਥਾਤ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਇਕ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਸੱਚਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਭ ਕੁੱਝ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਭੈਅ ਤੇ ਵੈਰ ਤੋਂ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕੋਈ ਮੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ

ਸਤਿਕਾਰਤ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਵਲੋਂ ਉਚਾਰੀ ਬਾਣੀ ਹੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਚਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਕਾਰਜ ਤੇ ਅਨੁਭਵ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਹਨੇਰਾ ਹੀ ਹਨੇਰਾ ਹੈ, ਹਰ ਕੋਈ ਅਪਣੇ ਸੁਆਰਥ ਲਈ ਭਜਿਆ ਫਿਰਦਾ ਹੈ। ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਿਚ ਇਕ ਝੂਠੀ ਦੀਵਾਰ ਖੜੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਵਾਰ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਤੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਚਾਨਣ ਲਈ ਇਕੋ ਇਕ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਗੁਰਬਾਣੀ:

hukamnama from guru granth sahib ji guru granth sahib ji

ਗਿਆਨ ਅੰਜਨੁ ਗੁਰ ਦੀਆ, ਅਗਿਆਨ ਅੰਧੇਰ ਬਿਨਾਸੁ
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਅਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿਚ ਅਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਤਾਕਿ ਉਹ ਇਸ ਕਲਯੁਗ ਦੀ ਘੁੰਮਣ ਘੇਰੀ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਆਉਣ। ਸਮੇਂ ਦੀ ਨਜ਼ਾਕਤ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਅਨੇਕਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਦਿਤੇ ਤਾਕਿ ਸਿੱਖ ਭਟਕ ਨਾ ਜਾਣ। ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਨੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਆਸ਼ੇ ਮੁਤਾਬਕ ਅਪਣਾ ਜੀਵਨ ਢਾਲਿਆ, ਉਹ ਭਵ ਸਾਗਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ :

Guru Granth sahib ji

ਸਤਿਗੁਰੂ ਹੈ ਬੋਹਿਥਾ ਵਿਰਲਾ ਕਿਨੈ ਵੀਚਾਰਿਆ, ਕਰ ਕ੍ਰਿਪਾ ਪਾਰ ਉਤਾਰਿਆ
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਗੁਰੂ ਮਹਿਮਾ ਉਪਰ ਜ਼ੋਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ :
ਗੁਰੂ ਬਿਨ ਸੁਰਤਿ ਨ ਸਿਧਿ,ਗੁਰੂ ਬਿਨ ਸਮਝਿ ਨ ਆਵੈ

ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਅਪਣਾ ਜੀਵਨ ਢਾਲ ਲਵਾਂਗੇ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਸੰਤੋਖਮਈ ਹੋਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਦਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਸਾਨੂੰ ਭੁੱਖ, ਦੁੱਖ ਤੇ ਸੁੱਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਵਿਚ ਰਾਜ਼ੀ ਰਹਿਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਬਚਨ ਹੀ ਇਹ ਦਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਹੀਰੇ ਵਰਗਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਖਾ ਪੀ ਕੇ ਜਾਂ ਆਰਾਮ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਗਵਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸਗੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰ ਵੀ ਮਨਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਮਹਿਮਾ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ :

Shri Guru Granth Sahib Ji

ਜਨ ਰਵਿਦਾਸ ਰਾਮ ਰੰਗਿ ਰਾਤਾ
ਇਉਂ ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਨਰਕ ਨਹੀਂ ਜਾਤਾ

ਭਾਵ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਿਲਾਪ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਨਰਕ ਸੁਰਗ ਦੇ ਭਰਮ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ :

ਗੁਰਦੇਵ ਕਰਤਾ ਸਭ ਪਾਪ ਹਰਤਾ
ਗੁਰਦੇਵ ਪਤਿਤ ਪਵਿਤ ਕਰਤਾ
ਗੁਰਦੇਵ ਆਦਿ ਜੁਗਾਦਿ ਜੁਗ ਜੁਗ
ਗੁਰਦੇਵ ਮੰਤੁ ਹਰਿ ਜਪੁ ਉਧਰਾ

ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਘੁੱਪ ਹਨੇਰਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਚਨ ਸੁਣ ਕੇ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਣੀ ਵਸ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਦਰ ਉਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਚੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਅਰਥਾਤ ਸਵੀਕਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਜਿਹੜਾ ਸੱਚੇ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਉਸਤਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਭਾਗ ਚੰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:

Sri Guru Granth Sahib ji

ਜੋ ਗੁਰ ਮਿਲਿ ਏਕੁ ਪਛਾਣੈ
ਜਿਸੁ ਹੋਵੇ ਭਾਗੁ ਮਥਾਣੈ

ਕਬੀਰ ਜੀ ਵੀ ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਨਰਕ ਸੁਰਗ ਦੇ ਭਰਮ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹਾਂ। ਯਕੀਨਨ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਬੇਮੁੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਕਿਹਾ ਮਨ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰਖਦਾ, ਨਰਕਾਂ ਦਾ ਭਾਗੀ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਮੁਤਾਬਕ ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸਾਗਰ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਹੀ ਗਿਆਨ ਅੱਗੇ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ :

ਕੁੰਭੇ ਬੱਧਾ ਜਲ ਰਹੈ ਜਲ ਬਿਨ ਕੁੰਭ ਨ ਹੋਇ
ਗਿਆਨ ਕਾ ਬੱਧਾ ਮਨ ਰਹਿ ਗੁਰ ਬਿਨ ਗਿਆਨ ਨ ਹੋਇ
ਮਨਮੁਖ ਵਿਅਕਤੀ ਕੂੜ ਵਿਚ ਹੀ ਵਿਚਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਵਹਿਮ ਭਰਮ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਬਿਨਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਡੇ ਬੰਦ ਕਪਾਟ ਨਹੀਂ ਖੁਲ੍ਹਦੇ। ਜੇ ਕੋਈ ਸਿਆਣਾ ਬਣ ਕੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਥਹੁ ਪਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪੱਲੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਹੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ :

Guru Granth sahib ji

ਗੁਰਮੁਖਿ ਗਿਆਨਿ ਰਤੇ ਜੁਗ ਅੰਤਰਿ ਚੂਕੇ ਮੋਹ ਗੁਬਾਰਾ
ਸਤਿ ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਤੇ ਨਿਸਤਾਰਾ ਗੁਰਮਖਿ ਤਰੈ ਸੰਸਾਰਾ

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨਮੁਖ ਵਿਅਕਤੀ ਅੰਨ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਬਿਨਾਂ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਅੱਜ ਤਕ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਤਰਿਆ :

ਜਿਉ ਮੰਦਰਿ ਕਉ ਥਾਮੈ ਥੰਮਨ
ਤਿਉਂ ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਮਨਹਿ ਅਸਥੰਮਨ

ਉਪਰੋਕਤ ਵਰਣਿਤ ਹਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਬਿਨਾਂ ਗਤੀ ਹੋਣੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅੱਜ ਕਲਯੁਗੀ ਜੀਵਾਂ ਨੇ ਦੇਹਧਾਰੀ ਗੁਰੂਆਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲਿਆ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਸਦੀਵੀ ਗੱਦੀ ਸੌਂਪ ਕੇ ਸਮਾਪਤ ਕਰ ਦਿਤੀ ਸੀ :

hukamnama from guru granth sahib ji guru granth sahib ji

ਬਾਣੀ ਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਹੈ ਬਾਣੀ ਵਿਚਿ ਬਾਣੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਾਰੇ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਕਹੇ ਸੇਵਕ ਜਨ ਮਾਨੈ ਪ੍ਰਤਖਿ ਗੁਰੂ ਨਿਸਤਾਰੈ

ਸੋ ਜੇ ਅਸੀਂ ਅਜੇ ਵੀ ਗੁਰੂ ਆਸ਼ੇ ਤੋਂ ਭਟਕ ਰਹੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਸਰਬੰਸਦਾਨੀ ਦੇ ਉਸ ਹੁਕਮ ਤੋਂ ਵੀ ਮੁਨਕਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹੋਵਾਂਗੇ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਅੱਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਹਧਾਰੀ ਗੁਰੂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨੀ ਹੈ, ਇਸੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਵਿਚੋਂ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇਗੀ :
ਸਭ ਸਿੱਖਨ ਕਉ ਹੁਕਮ ਹੈ

File Photo