ਅੱਜ ਅਸੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤਰਬੂਜ਼ ਦੀ ਖੇਤੀ ਬਾਰੇ ਦਸਾਂਗੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਵੱਧ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

Watermelon Cultivation: ਤਰਬੂਜ਼ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਫਲ ਹੈ। ਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਤਰਬੂਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਫਰੂਟ ਚਾਟ, ਜੂਸ, ਸ਼ਰਬਤ ਆਦਿ। ਤਰਬੂਜ਼ ਦੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਲਾਭ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਆਰਥਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਫ਼ਾਇਦੇਮੰਦ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਤਾਜ਼ਗੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਫਲ ਹੈ। ਹਰ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਤਰਬੂਜ਼ ਵਿਚ 95.8 ਗ੍ਰਾਮ ਪਾਣੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਤਰਬੂਜ਼ ਦਾ ਸੇਵਨ ਧੁੱਪ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਡੀਹਾਈਡ੍ਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤਰੋਤਾਜ਼ਾ ਰਖਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਸੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤਰਬੂਜ਼ ਦੀ ਖੇਤੀ ਬਾਰੇ ਦਸਾਂਗੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਵੱਧ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਤਰਬੂਜ਼ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਹਾਈਬਿ੍ਰਡਾਂ ਵਿਚ, ਸ਼ੂਗਰ ਬੇਬੀ, ਅਰਕਾ ਮਾਨਿਕ ਅਤੇ ਅਰਕਾ ਜੋਤੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਬਹੁਕੌਮੀ ਬੀਜ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਬੀਜ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿਚ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਹਨ। ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਢੁਕਵੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਮੰਗ, ਉਤਪਾਦਨ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਜਾਂ ਗ਼ੈਰ-ਜੈਵਿਕ ਹਮਲੇ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਦਰਮਿਆਨੀ ਕਾਲੀ, ਰੇਤਲੀ ਦੋਮਟ ਮਿੱਟੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਰਪੂਰ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਸਹੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਰਬੂਜ਼ ਦੀ ਸਫ਼ਲ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਢੁਕਵੀਂ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਨਿਰਪੱਖ ਮਿੱਟੀ (6.5-7 ਦੇ 8 ਮੁੱਲ ਦੇ ਨਾਲ) ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਕਾਰਬੋਨੇਟ ਅਤੇ ਬਾਈਕਾਰਬੋਨੇਟ ਅਲਕਲਿਸ ਢੁਕਵੇਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ।

ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਕੰਢਿਆਂ ਦੀ ਰੇਤਲੀ ਦੋਮਟ ਮਿੱਟੀ ਚੰਗੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤਰਬੂਜ਼ ਦੇ ਫਲ ਨੂੰ ਮਿੱਠਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਢੁਕਵਾਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਤਰਬੂਜ਼ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਜਨਵਰੀ-ਫ਼ਰਵਰੀ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਜੂਨ-ਜੁਲਾਈ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਤਰਬੂਜ਼ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਗਰਮ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਕ ਜਲਵਾਯੂ ਨੂੰ ਅਨੁਕੂਲ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਲ ਦੇ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੌਰਾਨ ਗਰਮ ਦਿਨ (30 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਪਮਾਨ) ਅਤੇ ਠੰਢੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ ਤਰਬੂਜ਼ ਦੇ ਫਲ ਦੀ ਮਿਠਾਸ ਲਈ ਵਧੀਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਡੂੰਘੀ ਵਾਹੁਣ ਵੇਲੇ, ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ 15-20 ਟਨ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੜੀ ਹੋਈ ਗੋਹੇ ਜਾਂ ਖਾਦ ਪਾਉ, ਤਾਂ ਜੋ ਖੇਤ ਸਾਫ਼, ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਅਤੇ ਗੰਧਲਾ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਉਗਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤਰਬੂਜ਼ ਦੀਆਂ ਸੁਧਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ ਬੀਜ ਦੀ ਦਰ 2.5-3 ਕਿਲੋ ਹੈ ਅਤੇ ਹਾਈਬਿ੍ਰਡ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ, 750-875 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਕਾਰਬੈਂਡਾਜ਼ਿਮ ਉਲੀਨਾਸ਼ਕ 1 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿਚ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਡੁਬੋ ਕੇ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਲਾਜ ਕੀਤੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਗਿੱਲੇ ਜੂਟ ਦੀਆਂ ਬੋਰੀਆਂ ਵਿਚ 12 ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਛਾਂ ਵਿਚ ਰਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਖੇਤ ਵਿਚ ਬੀਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 60 ਸੈ.ਮੀ. ਚੌੜਾਈ ਅਤੇ 15-20 ਸੈ.ਮੀ. ਉਠਾਏ ਹੋਏ ਬਿਸਤਰੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਬੈੱਡਾਂ ਵਿਚਕਾਰ 6 ਫੁੱਟ ਦਾ ਫ਼ਾਸਲਾ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਬੈੱਡਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਪਾਸੇ ਫੈਲਾਏ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਬੈੱਡਾਂ ਨੂੰ 4 ਫੁੱਟ ਚੌੜਾਈ ਵਾਲੇ 25-30 ਮਾਈਕਰੋਨ ਮੋਟੇ ਮਲਚਿੰਗ ਪੇਪਰ ਨਾਲ ਕਸ ਕੇ ਫੈਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਬਿਜਾਈ/ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਬਿਸਤਰੇ ਨੂੰ 30-45 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਮੋਟੇ ਮਲਚਿੰਗ ਪੇਪਰ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਦਾ ਕੰਮ ਸਵੇਰੇ ਜਾਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਪਕਾ ਸਿੰਚਾਈ ਅੱਧੇ ਘੰਟੇ ਲਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ 6 ਦਿਨ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕਿਸਮ ਜਾਂ ਜਲਵਾਯੂ (ਰੋਜ਼ 10 ਮਿੰਟ) ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰੋ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਬਚੀ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰੋ। ਤਰਬੂਜ਼ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਪ੍ਰਤੀ ਬਹੁਤ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਵਾਧੇ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ 5-6 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਾਲ ’ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

 (For more Punjabi news apart from How to do Watermelon Cultivation, stay tuned to Rozana Spokesman)