ਚਮਨ ਲਾਲ ਚਮਨ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗੀਤਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਪੇਸ਼ਕਾਰ ਵੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਯੂ.ਕੇ. ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਕਵੀ ਵੀ ਸਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਦੋ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਰਤਾਪੁਰਾ ਪਿੰਡ ਵਿਚ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਹਰਬੰਸ ਲਾਲ ਪੁੰਨ ਇਕ ਕਲਰਕ ਸਨ। ਉਹ ਰੁੜਕਾ ਦੇ ਐਂਗਲੋ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹੇ।
1952 ਵਿਚ, ਉਹ ਅਪਣੇ ਪਿਤਾ ਕੋਲ ਕੀਨੀਆ ਦੇ ਨੈਰੋਬੀ ਚਲੇ ਗਏ, ਜੋ ਇਕ ਬਿਹਤਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ 'ਚ ਉਥੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਥੇ ਡਾਕਘਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। 1959 ਵਿਚ ਚਮਨ ਨੂੰ ਕੀਨੀਆ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰ ਅਤੇ ਖ਼ਬਰਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ। ਸੰਨ 1971 ਤਕ ਉਹ ਰੇਡੀਓ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ, ਕਿਸਵਹਿਲੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸਮੇਤ 14 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੀਨੀਆ ਨੈਸ਼ਨਲ ਥੀਏਟਰ ਵਿਖੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਏਸ਼ੀਅਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ, ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਸੰਗੀਤ, ਨ੍ਰਿਤ, ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿਚ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲਈ।
1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਪੂਰਬੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿਚਲੇ ਭਾਰਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿੱਖ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਅਣਵੰਡੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਿੰਦੂ, ਮਿਲਜੁਲ ਕੇ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਲ ਆਬਾਦੀ 177,000 ਸੀ। ਚਮਨ ਕੀਨੀਆ ਦੇ ਗੁਰਦਵਾਰਿਆਂ, ਮੰਦਰਾਂ ਅਤੇ ਮਸਜਿਦਾਂ 'ਚ ਅਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।
1974 ਵਿਚ ਚਮਨ ਲੰਡਨ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ. ਵਰਲਡ ਸਰਵਿਸ (ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ), ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ. ਵਨ ਦੀ ਏਸ਼ੀਅਨ ਮੈਗਜ਼ੀਨ, ਰੇਡੀਉ 4 ਇਕ ਸ਼ੋਅ 'ਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। 2000 ਵਿਚ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਦੋ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਕਮਿਉਨਿਟੀ ਰੇਡੀਉ ਸਟੇਸ਼ਨ, ਸਨਰਾਈਜ਼ ਅਤੇ ਹੇਜ਼ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਰੇਡੀਉ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਲਿਖਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। 13 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ 'ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖ ਕੇ ਸੁਣਾਈ ਜਿਸ ਬਦਲੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਵਜੋਂ ਇਕ ਰੁਪਇਆ ਦਿਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਵੀ ਨੂੰ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਮਿਲੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਅਤੇ ਅਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ 50ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮੌਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉੱਘੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ, ਸਾਰਾ ਜਹਾਂ ਸੇ ਅੱਛਾ, ਇਕ ਨਾਟਕ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਇਕ, ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਿਤਾ। 1997 ਅਤੇ 98 ਵਿਚ ਲੰਡਨ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਖੇਡੀ ਜਾਣ ਤੇ ਇਹ ਇਕ ਵੱਡੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਰਹੀ।
ਚਮਨ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ, ਗਾਇਕਾ ਚਿਤਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਵਾਜ਼ ਦਿਤੀ ਜੋ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਗਾਣੇ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ। ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਗਾਇਆ 'ਸਾਉਣ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਯਾਰੋ ਸਾਉਣ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਏ' ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ 'ਚ ਬਹੁਤ ਮਕਬੂਲ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ 'ਚ ਹੋਰ ਕਈ ਗਾਇਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਅਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਦਿਤੀ। ਚਮਨ ਨੇ ਸਾਲ 2005 ਵਿਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਨੂੰ ਅਪਣੀਆਂ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗਾਂ ਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨਾਲ 1962 ਵਿਚ ਚੀਨ ਉੱਤੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਦੁਰਲੱਭ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਚਮਨ ਲਾਲ ਦੀ 5 ਫ਼ਰਵਰੀ 2019 ਨੂੰ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਗਏ।
Punjabi News ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਰ ਅਪਡੇਟ ਲਗਾਤਾਰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ Facebook ਤੇ ਲਾਈਕ Twitter ਤੇ follow ਕਰੋ
