ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿਚ ਤਿਮਹੀ ਦਰ ਤਿਮਾਹੀ ਸੁਸਤੀ ਆਉਂਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ...
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿਚ ਤਿਮਹੀ ਦਰ ਤਿਮਾਹੀ ਸੁਸਤੀ ਆਉਂਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵੀ ਦਿਖਣੀਆਂ ਬੰਦ ਹੁੰਦੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਲਾਗਤ ਬਚਾਉਣ ਦ ਲਈ ਕੰਪਨੀਆਂ ਸੀਨੀਅਰ ਅਤੇ ਮੱਧਮ ਵਰਗ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਢ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਰੈਸ਼ਰਜ਼ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਲ ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਮੈਨੂਫੈਕਚਰਿੰਗ ਸੈਕਟਰ ਵਿਚ ਹੀ 35 ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਜਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ।
ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਬੇਰੋਜਗਾਰੀ ਰਿਕਾਰਡ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਡੀਪੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਨਾਲ ਵੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਉੱਤੇ ਖਾਸ ਰਾਹਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸੁਸਤੀ ਨਾਲ ਲੱਖਾਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਸੰਕਟ ਹੈ। ਆਈਟੀ ਕੰਪਨੀਆਂ, ਆਟੋ ਕੰਪਨੀਆਂ, ਬੈਂਕ ਸਾਰੇ ਲਾਗਤ ਵਿੱਚ ਕਟੌਤੀ ਦੇ ਢੰਗ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ‘ਚ ਡਰ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਬਣਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਾਲਾਤ ਇਸਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਭੈੜੇ ਹੋ ਸੱਕਦੇ ਹਨ। ਵੱਡੀ-ਵੱਡੀ ਆਈਟੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਛਾਂਟੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸਰ ਮੱਧ ਜਾਂ ਸੀਨੀਅਰ ਵਰਗ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਆਈਟੀ ਸੈਕਟਰ ‘ਚ 40 ਲੱਖ ਨੌਕਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਸੰਕਟ
ਆਈਟੀ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਮੱਧ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਧਰ ਦੇ 40 ਲੱਖ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਸੰਕਟ ਹੈ। ਕੰਪਨੀਆਂ ਫਰੈਸ਼ਰ ਦੀ ਭਰਤੀ ‘ਤੇ ਇਸ ਲਈ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਤਨਖਾਹ ਦੇਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਆਈਟੀ ਕੰਪਨੀ ਕਾਗਨਿਜੈਂਟ ਨੇ 7,000 ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੈਪਜੇਮਿਨੀ ਨੇ 500 ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਆਟੋ ਸੈਕਟਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਤਾਂ ਪਿਛਲੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਖ਼ਰਾਬ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਮਈ ਤੋਂ ਜੁਲਾਈ 2019 ‘ਚ ਆਟੋ ਸੈਕਟਰ ਦੀਆਂ 2 ਲੱਖ ਨੌਕਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਕੈਂਚੀ ਚੱਲੀ ਹੈ।
ਇਹ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਹੁਣ ਵੀ ਇਸ ਸੈਕਟਰ ਦੀਆਂ 10 ਲੱਖ ਨੌਕਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਤਲਵਾਰ ਲਟਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਾਰੁਤੀ ਸੁਜੂਕੀ ਨੇ 3,000 ਅਸਥਾਈ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਨਿਸਾਨ ਵੀ 1,700 ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਹਿੰਦਰਾ ਐਂਡ ਮਹਿੰਦਰਾ ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ 1,500 ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਹੈ। ਟੋਯੋਟਾ ਕਿਰਲੋਸਕਰ ਨੇ 6, 500 ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀਆਰਐਕਸ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
35 ਲੱਖ ਨੌਕਰੀਆਂ ਗਈਆਂ
ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਮੈਨਿਉਫੈਕਚਰਰਸ ਆਰਗਨਾਇਜੇਸ਼ਨ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ (AIMO) ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਸਾਲ 2014 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਮੈਨਿਉਫੈਕਚਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਹੀ 35 ਲੱਖ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੌਕਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਕੈਂਚੀ ਚੱਲ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਟੈਲੀਕਾਮ ਸੈਕਟਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵੀ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲ ਤੋਂ ਖ਼ਰਾਬ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਖਸਤਾਹਾਲ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਪਨੀ BSNL ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਵੀਆਰਐਕਸ ਸਕੀਮ ਦੇ ਅਧੀਨ 75,000 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਦਾ ਰਸਤਾ ਵਿਖਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਇਸ ਸਾਲ ਕਈ ਸਰਕਾਰੀ ਬੈਂਕਾਂ ਦਾ ਰਲੇਵਾਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਵੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ। 9 ਸਰਕਾਰੀ ਬੈਂਕਾਂ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ 11,000 ਦੀ ਕਟੌਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਸਭਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ 6,789 ਕਰਮਚਾਰੀ ਬਾਹਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੈਂਕ ਨੇ 4,087 ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਕਿੰਨਾ ਗਹਿਰਾ ਹੈ ਸੰਕਟ
ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਠੀਕ ਅੰਦਾਜਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਇਹ ਸੰਕਟ ਕਿੰਨਾ ਗਹਿਰਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਰਸਮੀ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਹੀ ਨਿਕਲ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਈਪੀਐਫਓ, ਈਐਸਆਈਸੀ, ਐਨਪੀਐਸ ਨਾਲ ਮਿਲੇ ਰੋਜਗਾਰ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਕੜੇ ਕਈ ਵਾਰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 81 ਫੀਸਦੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੋਜਗਾਰ ਇੰਫਾਰਮਲ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦਾ ਠੀਕ-ਠੀਕ ਅੰਦਾਜਾ ਲਗਾਉਣਾ ਲਗਭਗ ਅਸੰਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇੰਪਲਾਇਜ ਸਟੇਟ ਇੰਸ਼ਸੋਰੇਂਸ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ (ESIC) ਦੇ ਅੰਕੜੀਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਸਤੰਬਰ 17 ਮਾਰਚ 2018 ਦੇ ਵਿੱਚ 83,35,680 ਨੌਕਰੀਆਂ, ਅਪ੍ਰੈਲ 18 ਤੋਂ ਮਾਰਚ 19 ਦੇ ਵਿੱਚ 1,49,62,642 ਨੌਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 19 ਤੋਂ ਅਗਸਤ 2019 ਦੇ ਵਿੱਚ 64,52,017 ਨੌਕਰੀਆਂ ਦਾ ਸਿਰਜਣ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਰਮਚਾਰੀ ਭਵਿੱਖ ਨਿਧੀ ਸੰਗਠਨ (EPFO) ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਸਤੰਬਰ 17 ਤੋਂ ਮਾਰਚ 2018 ਦੇ ਵਿੱਚ 15,52,940 ਨੌਕਰੀਆਂ, ਅਪ੍ਰੈਲ 18 ਤੋਂ ਮਾਰਚ 19 ਦੇ ਵਿੱਚ 61,12,223 ਨੌਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 19 ਤੋਂ ਅਗਸਤ 2019 ਦੇ ਵਿੱਚ 42,27,109 ਨੌਕਰੀਆਂ ਦਾ ਸਿਰਜਣ ਹੋਇਆ ਹੈ।
