
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਬੈਂਕ ( ਨਾਬਾਰਡ ) ਦੇ ਸਰਵੇ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ 2012 - 13 ਤੋਂ 2015 - 16 ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਬੈਂਕ ( ਨਾਬਾਰਡ ) ਦੇ ਸਰਵੇ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ 2012 - 13 ਤੋਂ 2015 - 16 ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਰ ਤੀਸਰੇ ਸਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸੰਪੂਰਣ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਸਰਵੇਖਣ ( ਏਨਏਏਫਆਈਏਸ ) ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਨਾਬਾਰਡ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ 2015 - 16 ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਮਹੀਨਾ ਕਮਾਈ 2012 -13 ਦੇ 6,426 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 8,059 ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਈ। ਐਨਏਏਫਆਈਐਸ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਤਰਾਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਸਰਵੇ ਕਰਦਾ ਹੈ,
Farmerਇਸ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਨਾਬਾਰਡ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ 2015 - 16 ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਔਸਤ ਵਾਰਸ਼ਿਕ ਕਮਾਈ 1,07,172 ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਈ , ਜਦੋਂ ਕਿ 2012 - 13 ਵਿੱਚ ਇਹ 77 , 977 ਰੁਪਏ ਹੀ ਸੀ। ਸਰਵੇ ਦੇ ਨਤੀਜੀਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਨੀਤੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਉਪ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਾਜੀਵ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਉਂਮੀਦ ਜਤਾਈ ਹੈ ਕਿ ਸਾਲ 2022 ਤੱਕ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਦੁੱਗਣੀ ਕਰਨ ਦਾ ਲਕਸ਼ ਸੌਖ ਨਾਲ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
Farmerਇਸ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ , 2015 - 16 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੇਂਡੂ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਔਸਤ ਮਹੀਨਾ ਕਮਾਈ 8,059 ਰੁਪਏ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਔਸਤ ਖਰਚ 6,646 ਰੁਪਏ ਸੀ। ਇਸ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਇਸ ਪਰਵਾਰਾਂ ਨੂੰ 1,413 ਰੁਪਏ ਦੀ ਬਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਪੇਂਡੂ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਮਹੀਨਾ ਕਮਾਈ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਰਮਸ਼ 23 133 ਰੁਪਏ , 18 , 496 ਰੁਪਏ ਅਤੇ 16,927 ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ 2012 - 13 ਵਿੱਚ ਇਸ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੀਨਾ ਕਮਾਈ ਕਰਮਸ਼ 18 , 059 ਰੁਪਏ , 14 ,434 ਰੁਪਏ ਅਤੇ 11,888 ਰੁਪਏ ਸੀ।
Farmerਤਾਜ਼ਾ ਸਰਵੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ , ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਹੈ । ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੀ ਔਸਤ ਮਾਸਿਕ ਕਮਾਈ ਸਿਰਫ਼ 6 , 668 ਰੁਪਏ ਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਲ 2012 - 13 ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦੇ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੀ ਮਾਸਿਕ ਕਮਾਈ 4 , 923 ਰੁਪਏ ਹੀ ਸੀ। ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਚਲਾ ਕਿ 88 . 1 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪੇਂਡੂ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੇ ਬੈਂਕ ਖ਼ਾਤੇ ਖੁੱਲ ਗਏ ਹਨ। ਉੱਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੇਵਲ 24 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੀ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਏਟੀਏਮ ਕਾਰਡ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ।
Farmer ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 55 ਫ਼ੀਸਦੀ ਕਿਸਾਨ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਬਚਤ ਖਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਸਾਰੇ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੀ ਔਸਤ ਬਚਤ ਕਮਾਈ ਕਰੀਬ 17 , 488 ਰੁਪਏ ਹੈ । ਸਰਵੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਲੋਂ ਜੁਡ਼ੇ ਕਰੀਬ 26 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪਰਵਾਰ ਅਤੇ ਗੈਰ - ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਦੇ 25 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪਰਵਾਰ ਬੀਮੇ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਸਰਵੇਖਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਮਾਂ ਨੀਤੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਉਪ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਾਜੀਵ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਔਸਤ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਜੋਤ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿਸਾਨ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬੀ ਘੱਟ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
Farmerਜੇਕਰ ਵੈਲਿਊ ਚੇਨ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਕੇਟਿੰਗ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਾਈ ਜਾਓ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵੀ ਵਾਧਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਸਰਵੇ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਲ - 2022 ਤੱਕ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਦੁੱਗਣੀ ਕਰਣ ਦਾ ਲਕਸ਼ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਕਿਸਾਨ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਦਾ 35 ਫੀਸਦੀ ਖੇਤੀ ਵਲੋਂ ਅਤੇ 34 ਫੀਸਦੀ ਮਜਦੂਰੀ ਤੋਂ ਹਾਸਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਕਮਾਈ ਦੇ ਦੂੱਜੇ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਜੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਲੋਂ 16 ਫੀਸਦੀ , ਪਸ਼ੁਪਾਲਨ ਤੋਂ 8 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਲੋਂ 7 ਫੀਸਦੀ ਆਮਦਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ , ਪ੍ਰਤੀਮਾਹ 7,269 ਰੁਪਏ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲੇ ਗੈਰ ਕਿਸਾਨ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਆਮਦਨੀ 23 ਫ਼ੀਸਦੀ ਜਿਆਦਾ 8,931 ਰੁਪਏ ਹੈ।