ਭਾਰਤ 'ਚ ਸਿਰਫ਼ 1 ਟਨ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ - ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹਰ ਸਾਲ 800 ਟਨ ਸੋਨੇ ਦੀ ਖਪਤ (ਮੰਗ) ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ 1 ਟਨ ਸੋਨਾ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦਾ ਆਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸੋਨੇ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਭਾਵ 76 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 1947 ਵਿਚ 10 ਗ੍ਰਾਮ ਸੋਨਾ 89 ਰੁਪਏ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ 59,000 ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ 661 ਗੁਣਾ ਵਧ ਗਈ ਹੈ।
ਸੋਨਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਇਕੱਲਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਪਾਰਾ ਜਾਂ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਸ਼ਰਤ ਵਜੋਂ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੈਲਵਰਾਈਟ, ਸਿਲਵੇਨਾਈਟ, ਪੇਟਾਸਾਈਟ ਅਤੇ ਕ੍ਰੇਨਰਾਈਟ ਧਾਤ (Ore) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸੋਨਾ ਜਾਂ ਤਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਟੋਇਆਂ ਜਾਂ ਜ਼ਮੀਨਦੋਜ਼ ਖਾਣਾਂ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਜਿੱਥੇ ਸੋਨਾ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਹੇਠਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਛੋਟੇ ਟੋਏ ਡਾਇਨਾਮਾਈਟ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਧਮਾਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਧਮਾਕਿਆਂ ਨਾਲ ਹੋਏ ਟੁਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਟਰੱਕਾਂ ਵਿਚ ਭਰ ਕੇ ਸੋਨਾ ਕੱਢਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਮੀਨਦੋਜ਼ ਮਾਈਨਿੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸੋਨਾ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਡੂੰਘੇ ਖੜ੍ਹਵੇਂ ਕਾਲਮ ਪੁੱਟੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਕਾਲਮਾਂ ਵਿਚ ਲੇਟਵੀਂਆਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਬਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾ ਕੇ ਉੱਥੋਂ ਧਮਾਕੇ ਕਰਕੇ ਚੱਟਾਨਾਂ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੱਟਾਨਾਂ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਟਰੱਕਾਂ ਵਿਚ ਲੱਦ ਕੇ ਮਿੱਲ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੱਟਾਨਾਂ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸੋਨਾ ਕੱਢਣ ਦਾ ਕੰਮ ਮਿੱਲ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੋਨਾ ਪਿਘਲਾ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਬਲਾਕ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਲਾਕ ਫਿਰ ਹੋਰ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੋਨਾ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਮਰੀਕੀ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ ਸਰਵੇਖਣ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 2 ਲੱਖ ਟਨ ਸੋਨਾ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਟਨ ਹੀ ਬਚਿਆ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਭਾਰਤੀ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 1 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2020 ਤੱਕ ਧਰਤੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੁੱਲ 5.86 ਟਨ ਸੋਨਾ (ਸਰੋਤ) ਬਚਿਆ ਹੈ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਵਰਲਡ ਗੋਲਡ ਕਾਉਂਸਲ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਕੋਲ 2019 ਵਿਚ 25,000 ਟਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੋਨਾ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸੇਵਾ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨਾ ਬਿਊਰੋ ਦੇ ਵਿਭਾਗ ਦੇ 2021 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, 8,000 ਟਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੋਨਾ ਹੈ।
ਅਮਰੀਕੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿਚ ਜਮ੍ਹਾ ਯਾਨੀ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਨਾਲੋਂ ਤਕਰੀਬਨ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੋਨਾ ਸਾਡੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 76 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ 76 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਸੋਨਾ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਮਹਿੰਗੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। 1947 'ਚ ਸੋਨਾ 88.62 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ 10 ਗ੍ਰਾਮ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ 59,000 ਰੁਪਏ 'ਤੇ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ 661 ਗੁਣਾ ਵਧ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਚਾਂਦੀ 107 ਰੁਪਏ ਕਿਲੋ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ 70 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਉਪਰ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ।
