ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਮਲਿਆਲਮ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਿਕਾ ਕਮਾਲਾ ਸੁਰੱਈਆ ਪਹਿਲਾ ਨਾਮ ਕਮਲਾ ਦਾਸ ਦੇ ਕੰਮ ਅਤੇ ਜਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅੱਜ ਗੂਗਲ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਡੂਡਲ ਬਣਾਇਆ। ਨਿੱਜੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਬੇਹੱਦ ਸਧਾਰਣ ਰੂਪ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਵਾਲੀ ਕਮਲਾ ਦਾਸ ਨੇ ਜਦੋਂ ਕਾਗਜ ਉਤੇ ਆਪਣੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਤਾਂ ਉਹ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਇਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਬਣ ਗਈ। ਸਾਲ 1984 ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੋਬੇਲਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਨਾਮਾਂਕਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਤੇਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 1934 ਵਿਚ ਕੇਰਲ ਵਿਚ ਜਨਮੀ ਕਮਲਾ ਦਾਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਬਾਲਮਣੀ ਅੰਮਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਕਵਿਤਰੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਦਾ ਵੀ ਕਮਲਾ ਦਾਸ ਉਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਅਸਰ ਪਿਆ। ਮਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲੈ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ।

‘ਮਾਈ ਸਟੋਰੀ’ ਤੋਂ ਹਿੱਲ ਗਿਆ ਪੁਰਖ ਸਮਾਜ

ਜਦੋਂ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ‘ਮਾਈ ਸਟੋਰੀ’ ਲਿਖੀ ਤਾਂ ਪੁਰਖ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਕਮਲਾ ਦਾਸ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਇਕ ਪ੍ਰੰਪਰਾਗਤ ਮਹਿਲਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਪਰੋਂਦੇ ਹੋਏ ਜਿਸ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਇਸਤਰੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਉਸਦੇ ਕਾਰਨ ਵਿਵਾਦ ਖੜਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਕ ਮਹਿਲਾ ਦੁਆਰਾ ਇੰਨੀ ਬੋਲਡ ਲੇਖਣੀ ਨੂੰ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਗਲਤ ਠਹਿਰਾਇਆ। ਕਮਲਾ ਦਾਸ ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ ਜਿੰਨੀ ਵਿਵਾਦਮਈ ਹੋਈ, ਉਨਾ ਹੀ ਇਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵੀ ਹੋਈ।

ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਉਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਮਿਲੀ। ‘ਮਾਈ ਸਟੋਰੀ’ ਦਾ ਪੰਦਰਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸੋ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਲਿਖਦੀ ਸੀ 15 ਸਾਲ ਵਿਚ ਕਮਲਿਆ ਦਾ ਵਿਆਹ ਰਿਜਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਇਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਮਾਧਵ ਦਾਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਜਿੰਮੇਦਾਰੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਤੱਦ ਤੱਕ ਜਾਗਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਪੂਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸੋ ਨਾ ਜਾਵੇ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸੋ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਰਸੋਈ ਘਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਲਿਖਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੀ। ਉਹ ਲਿਖਣ ਵਿਚ ਇੰਨੀ ਡੁੱਬ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਚੱਲਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਵੇਰ ਕਦੋਂ ਹੋ ਗਈ। ਇਸਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਉੱਤੇ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪਿਆ ਅਤੇ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬੀਮਾਰ ਰਹਿਣ ਲੱਗੀ।

ਕੇ. ਦਾਸ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਲਿਖਦੀ ਸੀ ਕਮਲਿਆ ਦਾਸ

ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾ ਇਲੇਸਟਰੇਟੇਡ ਵੀਕਲੀ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਵਿਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਉਹ ਕੇ. ਦਾਸ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਲਿਖਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਨਾਮ ਦੀ ਇਸ ਲਈ ਵਰਤੋ ਕਰਦੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਸ਼ਾਨ ਮੈਂਡੀ ਕਵਿਤਰੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਪੱਖਪਾਤ ਦਾ ਭਾਵ ਰੱਖਦੇ ਹੋਣਗੇ।

ਕਮਲਾ ਦਾਸ ਨਾ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਆਪ ਇਕ ਵੱਡੀ ਕਵੀ ਸੀ, ਉਹ ਕਈ ਉਭਰਦੇ ਹੋਏ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਿਤ ਵੀ ਕਰਿਆ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜਿਉਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਘੱਟ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। ਇਸ ਵਿਚ ਅਚਾਨਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਲ 1999 ਵਿਚ ਇਸਲਾਮ ਅਪਣਾ ਲਿਆ। 

 

ਕਮਲਾ ਦਾਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬੇਟੇ ਸਨ, ਬਾਵਜੂਦ ਇਸਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇਕੱਲੇਪਣ ਤੋਂ ਜੂਝ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਇਕ ਵਾਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਇਕ ਸੁਪਾਰੀ ਕਿੱਲਰ ਦੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਕੇ ਘਰ ਵਾਪਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। 31 ਮਈ 2009 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ।