ਸਦਾਬਹਾਰ ਜੜ੍ਹੀ-ਬੂਟੀ ਵਾਲਾ ਪੌਦਾ 'ਰਜਨੀਗੰਧਾ', ਪੜ੍ਹੋ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਰਜਨੀਗੰਧਾ ਨੂੰ "ਨਿਸ਼ੀਗੰਧਾ" ਅਤੇ “ਸਵੋਰਡ ਲਿੱਲੀ” ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਮ ਜਾਣਕਾਰੀ - ਰਜਨੀਗੰਧਾ ਨੂੰ "ਨਿਸ਼ੀਗੰਧਾ" ਅਤੇ “ਸਵੋਰਡ ਲਿੱਲੀ” ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਸਦਾਬਹਾਰ ਜੜ੍ਹੀ-ਬੂਟੀ ਵਾਲਾ ਪੌਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀਆਂ 75-100 ਸੈ.ਮੀ. ਲੰਬੀਆਂ ਡੰਡੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਚਿੱਟੇ ਚਿਮਣੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਵਰਗੇ 10-20 ਫੁੱਲ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਖਣ ਵਿੱਚ ਆਕਰਸ਼ਕ ਅਤੇ ਮਿੱਠੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸਟੋਰ ਕਰਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੱਟ ਫਲਾਵਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਗੁਲਦਸਤੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਗਾਰਲੰਦਾ ਅਤੇ ਵੇਣੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੈੱਡਾਂ ਅਤੇ ਗਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੇਲ ਕੱਢਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਮਿੱਟੀ - ਰੇਤਲੀ ਚੀਕਣੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਧੀਆ ਨਿਕਾਸ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਰਜਨੀਗੰਧਾ ਦੀ ਖੇਤੀ ਲਈ ਉਚਿੱਤ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਖੇਤੀ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਦਾ pH 6.5-7.5 ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ - ਰਾਜਨੀਗੰਧਾ ਦੀ ਖੇਤੀ ਲਈ, ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰੋ। ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਭੁਰਭੁਰਾ ਕਰਨ ਲਈ, 2-3 ਵਾਹੀ ਕਰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਬਿਜਾਈ ਸਮੇਂ, 10-12 ਟਨ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ।
ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ - ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਿੱਚ 2100-2500 ਗੰਢਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।
ਬੀਜ ਦੀ ਸੋਧ - ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਗੰਢਾਂ ਨੂੰ ਥੀਰਮ 0.3% ਜਾਂ ਕਪਤਾਨ 0.2% ਜਾਂ ਐਮੀਸਨ 0.2% ਜਾਂ ਬੈਨਲੇਟ 0.2% ਜਾਂ ਬਵਿਸਟਨ 0.2% ਨਾਲ 30 ਮਿੰਟ ਲਈ ਸੋਧੋ, ਤਾਂ ਜੋ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।
ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ - ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਮਾਰਚ-ਅਪ੍ਰੈਲ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਉਚਿੱਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਫਾਸਲਾ - ਰੋਪਣ ਲਈ 45 ਸੈ.ਮੀ. ਫਾਸਲੇ 'ਤੇ 90 ਸੈ.ਮੀ. ਚੌੜੇ ਬੈੱਡ ਤਿਆਰ ਕਰੋ|
ਬੀਜ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ - ਗੰਢਾਂ ਨੂੰ 5-7 ਸੈ.ਮੀ. ਡੂੰਘਾਈ 'ਤੇ ਬੀਜੋ।
ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਢੰਗ - ਇਸਦੀ ਬਿਜਾਈ ਪ੍ਰਜਣਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਜਣਨ - ਇਸ ਫਸਲ ਦਾ ਪ੍ਰਜਣਨ ਗੰਢੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 1.5-2.0 ਸੈ.ਮੀ. ਵਿਆਸ ਅਤੇ 30 ਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰ ਵਾਲੀਆਂ ਗੰਢੀਆਂ ਪ੍ਰਜਣਨ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਤੁੜਾਈ ਲਈ, ਇੱਕ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਫਸਲ ਦੀਆਂ 1 ਜਾਂ 2 ਜਾਂ 3 ਗੰਢੀਆਂ ਜਾਂ ਗੰਢੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਗੁੱਛੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਬੀਜੋ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਰਾਣੀ ਫਸਲ ਦੀਆਂ 1 ਜਾਂ 2 ਗੰਢੀਆਂ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਬੀਜੋ। ਦੋਹਰੀ ਤੁੜਾਈ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਫਸਲ ਦੀ ਇੱਕ ਗੰਢੀ ਹੀ ਬੀਜੋ।
ਖਾਦਾਂ (ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ)
UREA SSP MOP
640 250 60
ਤੱਤ (ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ)
NITROGEN PHOSPHORUS POTASH
296 40 40
ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਦੇ ਸਮੇਂ, 5-10 ਟਨ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਪਾਓ। ਖਾਦ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ 40 ਕਿਲੋ(ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰ ਫਾਸਫੇਟ 250 ਕਿਲੋ), ਪੋਟਾਸ਼ 40 ਕਿਲੋ(ਮਿਊਰੇਟ ਆਫ ਪੋਟਾਸ਼ 60 ਕਿਲੋ) ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਸਮੇਂ ਪਾਓ। ਫਸਲ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਸਮੇਂ, ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ 296 ਕਿਲੋ(ਯੂਰੀਆ 640 ਕਿਲੋ) ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਓ। ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਅੱਧੀ ਮਾਤਰਾ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਓ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਬਚੀ ਹੋਈ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਫਾਸਲੇ 'ਤੇ ਅਗਸਤ ਤੱਕ ਪਾਓ। ਖਾਦਾਂ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਿੰਚਾਈ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ|
ਸਿੰਚਾਈ - ਗੰਢਾਂ ਦੇ ਪੁੰਗਰਨ ਤੱਕ ਕੋਈ ਸਿੰਚਾਈ ਨਾ ਕਰੋ। ਪੁੰਗਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ 4-6 ਪੱਤੇ ਨਿਕਲਣ 'ਤੇ ਹਫਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰੋ। ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ, 8-12 ਸਿੰਚਾਈਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ।
ਘਾਟ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਇਲਾਜ
ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਕਮੀ: ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਡੰਡੀਆਂ ਅਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੱਤੇ ਪੀਲੇ-ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਫਾਸਫੋਰਸ ਦੀ ਕਮੀ: ਫਾਸਫੋਰਸ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਉੱਪਰ ਵਾਲੇ ਪੱਤੇ ਗੂੜੇ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਅਤੇ ਹੇਠਲੇ ਪੱਤੇ ਜਾਮੁਨੀ ਰੰਗ ਦੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਲੱਛਣ ਵਿਕਾਸ ਰੁੱਕ ਜਾਣਾ ਅਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਹੋਣਾ ਆਦਿ ਹਨ।
ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਕਮੀ: ਇਸਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਡੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤਰੇੜ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਮੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਲੀ ਗਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਕਮੀ: ਇਸਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੁਰਾਣੇ ਪੱਤਿਆਂ 'ਤੇ ਪੀਲਾਪਨ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਆਇਰਨ ਦੀ ਕਮੀ: ਇਸਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਨਵੇਂ ਪੱਤਿਆਂ 'ਤੇ ਪੀਲਾਪਨ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਬੋਰੋਨ ਦੀ ਕਮੀ: ਇਸਦੇ ਕਾਰਨ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਰੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਰੇੜਾਂ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਬੇ-ਢੰਗਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮੈਗਨੀਜ਼ ਦੀ ਕਮੀ: ਇਸਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਦੀਆਂ ਨਾੜਾਂ 'ਤੇ ਪੀਲਾਪਨ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਫਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ - ਰੋਪਣ ਦੇ 3-3.5 ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਤੁੜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਫੁੱਲ ਖਿੱੜਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਗਸਤ-ਸਤੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਤੁੜਾਈ ਹੇਠਲੇ 2-3 ਫੁੱਲ ਖਿੱੜਣ 'ਤੇ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਡੰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਤਿੱਖੇ ਚਾਕੂ ਨਾਲ ਕੱਟ ਦਿਓ। ਕੱਟ ਫਲਾਵਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਔਸਤਨ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨਾਲ 1.4-2 ਲੱਖ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਅਤੇ ਲੂਜ਼ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ 2.5-4 ਲੱਖ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਦੂਜੇ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲ, ਇਸਦੀ ਔਸਤਨ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨਾਲ ਕੱਟ ਫਲਾਵਰ 2-2.5 ਲੱਖ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਅਤੇ ਲੂਜ਼ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ 4-5 ਲੱਖ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਤੁੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਫੁੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਡੰਡੀਆਂ ਵੱਖ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਬੋਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਸੂਤੀ ਕਪੜੇ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟ ਕੇ ਛਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ।