Farming News: ਆਖ਼ਰ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਗਰਮੀ ਦੇ ਸੇਕ ਤੋਂ ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਬਚਾਅ
Farming News: ਇਸ ਸਾਲ ਫਿਰ ਤਾਪਮਾਨ ’ਚ ਹੋਏ ਅਚਾਨਕ ਵਾਧੇ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਚਿੰਤਾ ’ਚ ਪਾ ਦਿਤਾ ਹੈ।
ਇਸ ਸਾਲ ਫਿਰ ਤਾਪਮਾਨ ’ਚ ਹੋਏ ਅਚਾਨਕ ਵਾਧੇ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਚਿੰਤਾ ’ਚ ਪਾ ਦਿਤਾ ਹੈ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਜਿਥੇ ਕਿਸਾਨ ਕਣਕ ਦੇ ਬੰਪਰ ਝਾੜ ਦੀ ਆਸ ’ਚ ਬੇਚੈਨ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਥੇ ਹੀ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਤਾਪਮਾਨ ’ਚ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧ ਗਈ ਹੈ। ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਆਲਮੀ ਤਪਸ਼ ਅਪਣੇ ਮਾਰੂ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ’ਚ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਆਲਮੀ ਤਪਸ਼ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮਾਰੂ ਸਿੱਟਿਆਂ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਖ਼ੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਖ਼ਤਰਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ’ਚ ਸਵੀਕਾਰਨਯੋਗ ਨਹੀਂ। ਮੌਸਮ ਮਾਹਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁੱਝ ਹੀ ਦਿਨਾਂ ’ਚ ਤਾਪਮਾਨ 25 ਡਿਗਰੀ ਤੋਂ ਉਪਰ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀਕੂਲ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 20-22 ਡਿਗਰੀ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਹੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ’ਚ ਇਕ ਵਧੀਆ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਵਾਢੀ ਲਈ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 15 ਦਿਨਾਂ ਤਕ ਅਨੁਕੂਲ ਤਾਪਮਾਨ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਕਣਕ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਭਾਰਤ ’ਚ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕਾਰਨਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਜਿਸ ’ਚ ਅਨੁਕੂਲ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ, ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਬੀਜ, ਸਿੰਚਾਈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਿਵੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ’ਤੇ ਗਰਮੀ ਦਾ ਅਸਰ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ’ਚ ਵਧਿਆ ਹੈ ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਫ਼ਰਵਰੀ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਤਾਪਮਾਨ ’ਚ ਅਚਾਨਕ ਵਾਧਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ। ਕਣਕ ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ’ਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਣਕ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਤਾਪਮਾਨ ਸੀਮਾ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਪੜਾਅ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪੁੰਗਰਨ ਪੜਾਅ ਦੌਰਾਨ, ਕਣਕ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਰਾਤ ਅਤੇ ਦਿਨ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਤਾਪਮਾਨ ਸੀਮਾ 5-10 ਅਤੇ 13-24 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ।
10 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ ਪੁੰਗਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ 25 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਪਮਾਨ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਨਸਪਤੀ ਪੜਾਅ ਦੌਰਾਨ ਕਣਕ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਤਾਪਮਾਨ ਸੀਮਾ 15 ਅਤੇ 25 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ। 10 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ ਪੌਦੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ 30 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਪਮਾਨ ਗਰਮੀ ਦੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਜੋਖ਼ਮ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਜਣਨ ਪੜਾਅ ਦੌਰਾਨ ਕਣਕ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਤਾਪਮਾਨ ਸੀਮਾ 15 ਤੇ 22 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ।
10 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ ਅਨਾਜ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ 30 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਉਪਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਗਰਮੀ ਦੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਜੋਖ਼ਮ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਾਣੇ ਦੇ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਭਰਾਈ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਅਨਾਜ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਚ ਤਾਪਮਾਨ ਕਣਕ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਾਣਾ ਭਰਨ ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੌਰਾਨ ਉਚ ਤਾਪਮਾਨ ਕਣਕ ਦੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਦੇ ਪੋਸ਼ਣ ਮੁਲ ਲਈ ਨਾਂਹ-ਪੱਖੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਕਣਕ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ’ਚ ਅਚਾਨਕ ਵਾਧਾ ਕਣਕ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਕਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਅਨਾਜ ਦੇ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ’ਚ ਕਮੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਵਧੇ ਹੋਏ ਜੋਖ਼ਮ ਇਸ ਦੇ ਪੋਸ਼ਣ ਮੁੱਲ ਲਈ ਨਾਂਹ-ਪੱਖੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ’ਚ ਕਣਕ ਦੇ ਝਾੜ ’ਚ 4 ਤੋਂ 5 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਕਮੀ ਆਈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਫ਼ਰਵਰੀ ਮਹੀਨੇ ’ਚ ਹੀ ਗਰਮੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਕਾਰਨ ਕਣਕ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਮਿਆਦ ਤੇ ਝਾੜ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਜਿਥੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਰਥਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਵੇਗਾ, ਉਥੇ ਸਰਕਾਰੀ ਫ਼ੰਡ ’ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਹੋਵੇਗਾ।
ਕਿਸਾਨ ਅਪਣੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ’ਤੇ ਗਰਮੀ ਦੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਜਾਂ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਉਪਾਅ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਮਾਹਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ’ਚ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਵਾ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ, ਨਮੀ ਅਤੇ ਸੂਰਜੀ ਕਿਰਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤਣਾਅ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਸੰਕੇਤਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਢੁਕਵੇਂ ਉਪਾਅ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਿਸਾਨ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਅਪਣੀ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗਰਮੀ ਦੇ ਤਣਾਅ ਕਾਰਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਜੋਖ਼ਮ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ’ਚ ਮਦਦ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।