ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਗਰਭ ਠਹਿਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ‘ਜੈਵਿਕ ਸਵਿੱਚ’ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ 

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਭਾਰਤੀ ਮੈਡੀਕਲ ਖੋਜ ਕੌਂਸਲ (ਆਈ.ਸੀ.ਐਮ.ਆਰ.) ਵਲੋਂ ਇਹ ਖੋਜ ਕਰ ਲਈ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਭਰੂਣ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਬੱਚੇਦਾਨੀ ਦੀ ਕੰਧ ਉਤੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਿਪਕਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਲਈ, ਭਰੂਣ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਂ ਦੀ ਕੁੱਖ ਦੀ ਕੰਧ ਵਿਚ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਜੋੜਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਇਕ ਰਹੱਸ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। 

ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਰਸਾਲੇ ‘ਸੈੱਲ ਡੈਥ ਡਿਸਕਵਰੀ’ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਖੋਜਾਂ ਨੇ ਇਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਵਿਚ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਜੋ ਭਰੂਣ ਨੂੰ ਬੱਚੇਦਾਨੀ ਦੀ ਕੰਧ ਨਾਲ ਚਿਪਕਣ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। 

ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਆਈ.ਸੀ.ਐਮ.ਆਰ.--ਐਨ.ਆਈ.ਆਰ.ਆਰ.ਸੀ.ਐਚ.), ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਬੀ.ਐਚ.ਯੂ.), ਵਾਰਾਣਸੀ ਅਤੇ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ (ਆਈ.ਆਈ.ਐਸ.ਸੀ.), ਬੰਗਲੁਰੂ ਨੇ ਅਣੂ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ, ਜੀਨੋਮਿਕਸ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਮਾਡਲਿੰਗ ਦੇ ਮਾਹਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ। 

ਆਈ.ਸੀ.ਐਮ.ਆਰ.-ਐਨ.ਆਈ.ਆਰ.ਆਰ.ਸੀ.ਐਚ. ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਦੀਪਕ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋ ਜੀਨ - ਐਚ.ਓ.ਐਕਸ.ਏ.-10 ਅਤੇ ਟਵਿਸਟ-2 ਕੁੱਖ ਦੀ ਕੰਧ ਉਤੇ ਇਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ‘ਗੇਟ’ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਉਤੇ ਖੋਲ੍ਹਣ ਜਾਂ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬੱਚੇਦਾਨੀ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਪਰਤ ਇਕ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਕੰਧ ਵਰਗੀ ਹੈ - ਮਜ਼ਬੂਤ, ਸੁਰੱਖਿਆਤਮਕ, ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ਉਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਬੰਦ। ਗਰਭ ਠਹਿਰਨ ਦੇ ਸਫਲ ਹੋਣ ਲਈ, ਇਸ ਕੰਧ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਉਤੇ ਇਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਗੇਟ ਖੋਲ੍ਹਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਭਰੂਣ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਅਧਿਐਨ ਦੀ ਮੁੱਖ ਲੇਖਕ ਨੈਨਸੀ ਅਸ਼ਰੀ ਨੇ ਦਸਿਆ। ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਜੀਨ ਐਚ.ਓ.ਐਕਸ.ਏ.10 ਕੰਧ ਨੂੰ ਬੰਦ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। 

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਪਰ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਭਰੂਣ ਲਾਈਨਿੰਗ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਐਚ.ਓ.ਐਕਸ.ਏ.10 ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ ਉਤੇ ਉਸ ਸਥਾਨ ਉਤੇ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਛੋਟਾ ‘ਸਵਿੱਚ-ਆਫ’ ਇਕ ਹੋਰ ਜੀਨ, ਟੀ.ਡਬਿਲਉ.ਆਈ.ਐੱਸ.ਟੀ.-2 ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਟੀ.ਡਬਲਿਊ.ਆਈ.ਐੱਸ.ਟੀ.-2 ਦੇ ਸਰਗਰਮ ਹੋਣ ਨਾਲ ਬੱਚੇਦਾਨੀ ਦੇ ਸੈੱਲ ਨਰਮ ਅਤੇ ਲਚਕਦਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਹਿਲਜੁਲ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਰੂਣ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। 

ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਚੂਹੇ, ਹੈਮਸਟਰ, ਬਾਂਦਰਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਐਚ.ਓ.ਐਕਸ.ਏ.10-ਟੀ.ਡਬਿਲਉ.ਆਈ.ਐੱਸ.ਟੀ.2 ਸਵਿਚ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੀਐੱਚਯੂ ਦੀ ਡਾ. ਸ਼ਰੂਤੀ ਹੰਸਦਾ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਜੈਵਿਕ ਵਿਧੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਵਿਕਾਸ ਦੌਰਾਨ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਥਣਧਾਰੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਜਨਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। 

ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਡਾ. ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਸਚਦੇਵਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਇਸ ਜੈਵਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਨਾਲ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ ਕਿ ਕੁੱਝ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਭਰੂਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇੰਪਲਾਂਟੇਸ਼ਨ ਅਸਫਲਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਿਉਂ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।’’