What is the AQI system?: ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਏਅਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਇੰਡੈਕਸ (AQI) ਬਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਹਾਂ। AQI ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਪਦਾ ਹੈ। AQI ਦੀ ਗਣਨਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉੱਚ AQI ਦਮਾ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਏਅਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਇੰਡੈਕਸ (AQI) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਦੇਸ਼ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਚਕਾਂਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਆਓ ਸਮਝੀਏ ਕਿ ਇਹ AQI ਕੀ ਹੈ?
ਏਅਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਇੰਡੈਕਸ ਕੀ ਹੈ?
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਏਅਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਇੰਡੈਕਸ (AQI) ਨੂੰ ਸਵੱਛ ਭਾਰਤ ਅਭਿਆਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਜਾਵਡੇਕਰ ਦੁਆਰਾ 17 ਸਤੰਬਰ 2014 ਨੂੰ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਏਅਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਇੰਡੈਕਸ 8 ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ (PM10, PM2.5, NO2, SO2, CO, O3, NH3, ਅਤੇ Pb) ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਏਅਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਇੰਡੈਕਸ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਮਾਪਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੈਸਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਕਿਸਮ ਨੂੰ ਮਾਪਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ਸੂਚਕਾਂਕ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਦੀਆਂ 6 ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੈਅ ਹੁੰਦੀ ਹਵਾ ਦੀ ਕੁਆਲਿਟੀ
ਇਹ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਚੰਗੀ, ਤਸੱਲੀਬਖਸ਼, ਦਰਮਿਆਨੀ, ਮਾੜੀ, ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਪੀਐਮ 2.5 ਅਤੇ ਪੀਐਮ 10 ਕਣ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਣਾਂ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ, ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਜਲਣ ਆਦਿ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ।
ਜੇਕਰ AQI ਪੱਧਰ 0-50 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ 51-100 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਤਸੱਲੀਬਖਸ਼ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 101-200 ਨੂੰ ਮੱਧਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 201-300 ਨੂੰ ਮਾੜਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 301-400 ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਾੜਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 401-500 ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਕਈ ਵਾਰ 500 ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
AQI ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ?
AQI PM2.5, PM10, NO2, SO2, CO, ਅਤੇ O3 ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਪਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ ਸਾਡੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹਨ।
AQI ਦੀ ਗਣਨਾ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
AQI ਦੀ ਗਣਨਾ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਮਾਪ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ ਦਾ ਇੱਕ ਖਾਸ ਮਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ AQI ਸਕੋਰ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਗਲੋਬਲ AQI ਮਿਆਰ ਕੀ ਹੈ?
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ AQI ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕੇ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, AQI 0 ਤੋਂ 500 ਤੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 0-50 ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਹਵਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ 400 ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮੌਸਮ AQI ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਠੰਡਾ ਮੌਸਮ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਸਾੜਨਾ ਅਤੇ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਪਟਾਕੇ ਵੀ ਹਵਾ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਵਿਦਿਆਰਥੀ AQI ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ?
ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰੁੱਖ ਲਗਾ ਕੇ, ਜਨਤਕ ਆਵਾਜਾਈ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਕੇ ਹਵਾ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਯੋਗ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸ਼ਬਦ: ਓਜ਼ੋਨ (O3):
ਇਹ ਇੱਕ ਗੈਸ ਹੈ ਜੋ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਲਈ ਚੰਗੀ ਹੈ ਪਰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹੈ।
PM 2.5: ਇਹ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਕਣ ਹਨ ਜੋ ਸਾਹ ਰਾਹੀਂ ਸਾਡੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
AQI ਬੈਂਡ: ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੰਗੀ, ਦਰਮਿਆਨੀ, ਮਾੜੀ ਅਤੇ ਖਤਰਨਾਕ।