ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ

ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਉਹ ਇਕ ਬੇਮਿਸਾਲ ਲੇਖਕ, ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੀ। ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 16 ਫ਼ਰਵਰੀ 1892 ਨੂੰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫ਼ਤਿਹਵਾਲੀ, ਤਹਿਸੀਲ ਪਸਰੂਰ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਿਆਲਕੋਟ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਹੀਰਾ ਨੰਦ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜੁਮਨਾ ਉਰਫ਼ ਨਿਹਾਲ ਦੇਈ ਭਾਵੇਂ ਅਨਪੜ੍ਹ ਸੀ, ਬਹੁਤ ਸੁਹਿਰਦ, ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤੀ ਮਾਪੇ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਇਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਤੋਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਕੁੱਝ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ, ਪਰ ਕੋਈ ਵੀ ਬਚਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਉਮਰ 45 ਵਰਿ੍ਹਆਂ ਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਨੱਥੂ ਰਾਮ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਹੀਰਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਰਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਇਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਦੁਕਾਨ ਚਲਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਇਹ ਪ੍ਰਵਾਰ ਇਸੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇਕ ਹੋਰ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਥਰਪਾਲ ਚਲਾ ਗਿਆ।

ਇਕ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨੱਥੂ ਰਾਮ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੌਲਵੀ (ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਧਿਆਪਕ) ਦਾ ਸਾਗਿਰਦ ਸੀ ਜੋ ਹਯਾਤ ਸ਼ਾਹ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਅਪਣੀ ਅੱਠਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿਚ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਜਿੱਤਣ ਤੇ ਨੱਥੂ ਰਾਮ, ਪਸਰੂਰ ਦੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਥੇ ਉਸ ਨੇ 1906 ਵਿਚ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੇ ਸੰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ, ਸਿੱਖ ਬਣਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਸ ਨੇ ਅਪਣਾ ਨਾਮ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਅਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਅਚਨਚੇਤੀ ਮੌਤ ਨੇ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣਾ ਦਿਤਾ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਕਾਲਜ, ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲੈਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ, ਜਿਥੇ ਉਸ ਨੇ ਅਪਣੀ ਬੈਚਲਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਸੰਨ 1917 ਵਿਚ ਉਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਖ਼ਾਲਸਾ ਕਾਲਜ, ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ ਵਿਖੇ ਫ਼ੈਕਲਟੀ ਵਿਚ ਸੰਸਕਿ੍ਰਤ ਦੇ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।

ਹੁਣ ਉਹ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1920 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। 1921 ਵਿਚ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸੰਯੁਕਤ ਸਕੱਤਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਗਏ। 1922 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ਼ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਅਤੇ 1924 ਵਿਚ ਜੈਤੋ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਵਿਚ ਵੀ ਜੇਲ ਗਏ ਸੀ। ਅੰੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 1929 ਤੋਂ 1952 ਤਕ ਉਹ ਖ਼ਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਰਹੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪਾਠਾਂ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਦੀਆਂ ਟਿਪਣੀਆਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਖ਼ਾਲਸ ਕਾਲਜ, ਅੰਮਿ੍ਰਤਸਰ ਤੋਂ ਉਹ ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਹੋਏ। ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅਟੁਟ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਵਿਦਵਤਾ ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕਾਲਜ ਦੇ ਪਿ੍ਰੰਸੀਪਲ ਬਣ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰਮਤਿ ਕਾਲਜ, ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਖੇ ਬਤੌਰ ਪਿ੍ਰੰਸੀਪਲ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 

ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਲਗਭਗ 50 ਰਚਨਾਵਾਂ 1927 ਤੋਂ 1977 ਦਰਮਿਆਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਤੇ 1962-64 ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਰਪਣ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀਆਂ 10-ਖੰਡਾਂ ਦੀ ਟਿਪਣੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1970 ਵਿਚ ਇਕ ਜੀਵਨ ਫ਼ੈਲੋਸ਼ਿਪ ਦੇ ਕੇ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1971 ਵਿਚ, ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਲਿਟਰੇਚਰ (ਸਨਮਾਨ ਪੱਤਰ) ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।

ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਆਕਰਣ ਲਈ ਇਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟਸ ਯੂਨੀਅਨ ਨੇ 1952 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਂਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਦੀ 29 ਅਕਤੂਬਰ 1977 ਨੂੰ ਅੰਮਿ੍ਰਤਸਰ ਵਿਖੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਪ੍ਰੋ. ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ: ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਰਪਣ (ਦਸ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ), ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਆਕਰਨ, ਧਾਰਮਕ ਲੇਖ, ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਧਾਰਮਕ ਲੇਖ, ਗੁਰਮਤਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਪੰਜਾਬੀ ਸੁਹਜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਬ੍ਹੁਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ, ਮੇਰੀ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ (ਸਵੈਜੀਵਨੀ)।