ਲਿਥੀਅਮ, ਦੋ ਹੋਰ ਰਣਨੀਤਕ ਖਣਿਜਾਂ ਲਈ ਰਾਇਲਟੀ ਦਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 11 ਅਕਤੂਬਰ: ਕੇਂਦਰੀ ਕੈਬਨਿਟ ਨੇ ਤਿੰਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਖਣਿਜਾਂ ਲਈ ਰਾਇਲਟੀ ਦਰਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਦਿਤੀ ਹੈ।
ਤਿੰਨਾਂ ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਰਾਇਲਟੀ ਦਰਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਬੁਧਵਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ ਹੋਈ ਕੇਂਦਰੀ ਕੈਬਨਿਟ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ’ਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਲਿਥੀਅਮ ਅਤੇ ਨਾਈਓਬੀਅਮ ਲਈ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਫੀ ਸਦੀ ਅਤੇ ‘ਰੇਅਰ ਅਰਥ ਐਲੀਮੈਂਟਸ’ (ਆਰ.ਈ.ਈ.) ਲਈ ਇਕ ਫੀ ਸਦੀ ਰਾਇਲਟੀ ਦਰ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇਸ਼ ’ਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਲਿਥੀਅਮ, ਨਿਓਬੀਅਮ ਅਤੇ ਆਰ.ਈ.ਈ. ਬਲਾਕਾਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਕਰ ਸਕੇਗੀ। ਖਾਣਾਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਦੌਰਾਨ ਬੋਲੀਕਾਰਾਂ ਲਈ ਖਣਿਜਾਂ ’ਤੇ ਰਾਇਲਟੀ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿੱਤੀ ਮਾਪ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕੇਂਦਰ ਵਲੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਔਸਤ ਵਿਕਰੀ ਕੀਮਤ (ਏ.ਐਸ.ਪੀ.) ਦੀ ਗਣਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਨਿਲਾਮੀ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ’ਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗੀ।

ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖਣਿਜ ਜ਼ਰੂਰੀ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਊਰਜਾ ਪਰਿਵਰਤਨ ਪ੍ਰਤੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਅਤੇ 2070 ਤਕ ਸ਼ੁੱਧ-ਜ਼ੀਰੋ ਕਾਰਬਨ ਨਿਕਾਸ ਦੇ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਲਿਥੀਅਮ ਅਤੇ REE ਵਰਗੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਵਧ ਗਈ ਹੈ। ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, ‘‘ਐਮ.ਐਮ.ਡੀ.ਆਰ. ਐਕਟ ਦੀ ਦੂਜੀ ਅਨੁਸੂਚੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖਣਿਜਾਂ ਲਈ ਰਾਇਲਟੀ ਦਰਾਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਅਨੁਸੂਚੀ ਦੀ ਆਈਟਮ ਨੰਬਰ 55 ਇਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਖਣਿਜਾਂ ਲਈ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੁਹੱਈਆ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਏ ਗਏ, ਰਾਇਲਟੀ ਦੀ ਦਰ ਔਸਤ ਵਿਕਰੀ ਕੀਮਤ (ਏ.ਐੱਸ.ਪੀ.) ਦਾ 12 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਜੋ ਕਿ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਖਣਿਜਾਂ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।’’

ਬਿਆਨ ਅਨੁਸਾਰ, ‘‘12 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਦੀ ਇਹ ਰਾਇਲਟੀ ਦਰ ਦੂਜੇ ਖਣਿਜ ਉਤਪਾਦਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਲਿਥੀਅਮ, ਨਿਓਬੀਅਮ ਅਤੇ ਆਰ.ਈ.ਈ. ਲਈ ਉਚਿਤ ਰਾਇਲਟੀ ਦਰਾਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ’ਚ ਲੰਡਨ ਮੈਟਲ ਐਕਸਚੇਂਜ ਕੀਮਤ ਦਾ ਲਿਥੀਅਮ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ, ਔਸਤ ਵਿਕਰੀ ਕੀਮਤ ਦਾ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨਿਓਬੀਅਮ (ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ), REE ਰੇਅਰ ਅਰਥ ਆਕਸਾਈਡ ਔਸਤ ਵਿਕਰੀ ਕੀਮਤ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।’’

ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨਾਲ ਮਾਈਨਿੰਗ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਧਣ ਦੀ ਵੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ ਸਰਵੇਖਣ (GSI) ਅਤੇ ਹੋਰ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਕੇਂਦਰ ਲਿਥੀਅਮ, ਆਰਈਈ, ਨਿਕਲ, ਪਲੈਟੀਨਮ ਸਮੂਹ ਤੱਤ, ਪੋਟਾਸ਼, ਗਲਾਕੋਨਾਈਟ, ਫਾਸਫੋਰਾਈਟ, ਗ੍ਰੇਫਾਈਟ ਅਤੇ ਮੋਲੀਬਡੇਨਮ ਵਰਗੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਗੇੜ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।