ਪੌਂਗ ਡੈਮ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਛੱਡਣ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਨੁਕਸਾਨ, ਬੀ.ਬੀ.ਐਮ.ਬੀ. ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ : ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ 

ਸ਼ਿਮਲਾ : ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖੂ ਨੇ ਸ਼ੁਕਰਵਾਰ  ਨੂੰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੂੰ ਦਸਿਆ  ਕਿ ਇਸ ਮੌਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਕਾਂਗੜਾ ਦੇ ਪੌਂਗ ਡੈਮ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਛੱਡੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਫਤਿਹਪੁਰ ਵਿਚ ਫਸਲਾਂ, ਮਕਾਨ ਅਤੇ ਗਊਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਸੜਕਾਂ ਬੰਦ ਹੋਣ ਅਤੇ ਪੁਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਣ ਕਾਰਨ ਇੰਦੌਰਾ ਦੇ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਟੁੱਟ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਲਈ ਭਾਖੜਾ ਬਿਆਸ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਬੋਰਡ (ਬੀ.ਬੀ.ਐਮ.ਬੀ.) ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ। 

ਕਾਂਗਰਸੀ ਵਿਧਾਇਕ ਮਲੇਂਦਰ ਰਾਜਨ ਦੇ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾਉਣ ਦੇ ਮਤੇ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਿਆਂ ਸੁੱਖੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਫਤਿਹਪੁਰ ਵਿਚ 50-60 ਹੈਕਟੇਅਰ ਜ਼ਮੀਨ, ਚਾਰ ਮਕਾਨਾਂ ਅਤੇ 38 ਗਊਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਵਿਚ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੈ। ਇੰਡੋਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਵਿਚ 100 ਹੈਕਟੇਅਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਹਿ ਗਈ। ਸੜਕਾਂ ਬੰਦ ਹੋਣ ਅਤੇ ਦੋ ਪੁਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਣ ਕਾਰਨ ਉੱਥੇ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਸੀ। 

ਸੁੱਖੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੀ.ਬੀ.ਐਮ.ਬੀ. ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਅਰਲੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਛੱਡਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। 26 ਜੁਲਾਈ, 2025 ਨੂੰ ਸੰਸਾਰਪੁਰ ਥਾਣੇ ਵਿਚ ਐਫ.ਆਈ.ਆਰ.  ਵੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 

ਫਤਿਹਪੁਰ ਵਿਚ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਤੋਂ 50 ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਉਤੇ  123 ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਾਲੇ 23 ਪਰਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਥਾਵਾਂ ਉਤੇ  ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਫਤਿਹਪੁਰ ਅਤੇ ਇੰਦੌਰਾ ਦੋਹਾਂ  ਵਿਚ ਰਾਹਤ ਕੈਂਪ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਤ  ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਨ, ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਤਰਪਾਲ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਹਨ। 

ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਾਠਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ ਕੌਮੀ  ਆਫ਼ਤ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਫੋਰਸ ਦੀ ਟੀਮ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਛੱਡਣ ਬਾਰੇ ਸੁਚੇਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿੰਨ ਥਾਵਾਂ ਉਤੇ  ਲਾਊਡ ਸਪੀਕਰ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਪੌਂਗ ਡੈਮ ’ਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਪੱਧਰ 1,384 ਫੁੱਟ ਹੈ। ਸੁੱਖੂ ਨੇ ਸਦਨ ਨੂੰ ਦਸਿਆ  ਕਿ ਹੁਣ ਤਕ  70,000 ਕਿਊਸਿਕ ਪਾਣੀ ਛਡਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ 75,000 ਕਿਊਸਿਕ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। 

ਸਾਲ 2023 ’ਚ 1.42 ਲੱਖ ਕਿਊਸਿਕ ਪਾਣੀ ਛਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ 10,000 ਹੈਕਟੇਅਰ ਜ਼ਮੀਨ, 81 ਮਕਾਨ, 45 ਪਸ਼ੂ ਸ਼ੈੱਡ, 7 ਰਸੋਈ, 13 ਸੜਕਾਂ ਅਤੇ 2 ਪੁਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ 20 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। 

ਉਸ ਸਾਲ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਲਗਭਗ 2,500 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਏਅਰਲਿਫਟ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬੀ.ਬੀ.ਐਮ.ਬੀ. ਨੇ ਅਜੇ ਤਕ  ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਡੈਮ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਕਦਮ ਨਹੀਂ ਚੁਕੇ ਹਨ ਜਾਂ ਵਿਸਥਾਪਿਤ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀਜਨਕ ਮੁੜ ਵਸੇਬਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। 

ਸੁੱਖੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੌਂਗ ਡੈਮ ਦੀ ਭੰਡਾਰਨ ਸਮਰੱਥਾ 8,570 ਮਿਲੀਅਨ ਕਿਊਬਿਕ ਮੀਟਰ (ਐਮ.ਸੀ.ਐਮ.) ਹੈ, ਜਦਕਿ  ਇਸ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਭੰਡਾਰਨ ਸਮਰੱਥਾ 6,962 ਐਮ.ਸੀ.ਐਮ. ਹੈ। ਡੈਮ ਵਿਚ ਚਾਰ ਗੇਟ ਅਤੇ ਛੇ ਰੇਡੀਅਲ ਗੇਟ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 12,375 ਕਿਊਮੇਕਸ ਦਾ ‘ਆਊਟਫਲੋ ਸਪਿਲਵੇਅ’ ਹੈ। 

ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੀ.ਬੀ.ਐਮ.ਬੀ. ਬੋਰਡ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ 20 ਅਗੱਸਤ, 2025 ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਹਰਿਆਣਾ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ’ਚ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੇ ਦਸਿਆ  ਕਿ ਇਕ  ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਡੁੱਬਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਡੈਮ ਸੇਫਟੀ ਐਕਟ 2021 ਦੀਆਂ ਧਾਰਾਵਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਿਆਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਪੜਾਅਵਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਵੀ ਦਿਤੀ  ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। 

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਅਸੀਂ ਸੂਬੇ ਦੇ ਬਕਾਏ ਲਈ ਲੜ ਰਹੇ ਹਾਂ। 2022 ਵਿਚ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਾਡੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬੀ.ਬੀ.ਐਮ.ਬੀ. ਨੇ ਸਾਨੂੰ 4,200 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਬਕਾਏ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਸਤੰਬਰ ਵਿਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸੁਣਵਾਈ ਵਿਚ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ।’’

ਇਹ ਮੁੱਦਾ ਉਠਾਉਂਦਿਆਂ ਇੰਡੋਰਾ ਦੇ ਵਿਧਾਇਕ ਮਲੇਂਦਰ ਰਾਜਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੌਂਗ ਡੈਮ ਤੋਂ ਵਾਧੂ ਪਾਣੀ ਛੱਡੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਲਕੇ ਦੀਆਂ 12-14 ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਫਤਿਹਪੁਰ ਦੇ ਕੁੱਝ  ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤਕਰੀਬਨ 100 ਪਰਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾ ਕੇ ਰਾਹਤ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿਚ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਯਾਦ ਦਿਵਾਇਆ ਕਿ 2023 ਦੇ ਮਾਨਸੂਨ ਵਿਚ ਵੀ ਭਾਰੀ ਤਬਾਹੀ ਵੇਖੀ ਗਈ ਸੀ। 

ਇਹ ਟਿਪਣੀ  ਕਰਦਿਆਂ ਕਿ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਾਈਨਿੰਗ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਕ  ਕਾਰਨ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤਕ  ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਸਥਾਈ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਲੱਭਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਉਦੋਂ ਤਕ  ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਨੋ ਮਾਈਨਿੰਗ ਜ਼ੋਨ ਐਲਾਨਿਆ ਜਾਵੇ।