80 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ 300 ਮਿਲੀਅਨ ਘਟ ਜਾਵੇਗੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਬਾਦੀ, ਪੜ੍ਹੋ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ 

shrink India’s population by 300 million in 80 years

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ - ਮੈਡੀਕਲ ਜਰਨਲ ਲੈਂਸੇਟ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿਚ ਜਣਨ ਦਰ  ਵਿਚ ਕਮੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਆਬਾਦੀ ਵਿਚ ਕਮੀ ਆਵੇਗੀ। ਲੇਸੈੱਟ ਦੀ ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਸਮਾਜ ਉੱਤੇ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਲੇਸੈਂਟ ਨੇ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ 10 ਦੇਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਜੋ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਭਾਰਤ - ਸਾਲ 2100 ਤੱਕ ਚੀਨ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਕੇ ਭਾਰਤ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਲੇਸੈਟ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਘੱਟ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇਸ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 10 ਅਰਬ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਸਾਲ 2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 30 ਅਰਬ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜਨਮ ਦਰ 1960 ਵਿਚ 5.91 ਸੀ ਜੋ ਹੁਣ ਘਟ ਕੇ 2.24 ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ ਇਥੇ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਥੇ ਛੋਟੇ ਪਰਿਵਾਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਆਬਾਦੀ ਵਿਸਫੋਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰੇਗਾ ਪਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦਾ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਇਸ ਬੱਚੇ ਨਾਲ ਨਿਆਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਜੋ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਕੁਝ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਜਪਾਨ - ਲੇਸੈਂਟ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਜਾਪਾਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਅੱਧੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। 2017 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜਾਪਾਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 128 ਮਿਲੀਅਨ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਇਹ ਘਟ ਕੇ 5 ਮਿਲੀਅਨ ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ।  ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਜਾਪਾਨ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ 100 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦਰ ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਜਾਪਾਨ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਿਰੰਤਰ ਘਟਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਬਦ ਤੋਂ ਬਦਤਰ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।

ਸਰਕਾਰੀ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, 2040 ਤੱਕ ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਆਬਾਦੀ 35% ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਜਣਨ ਦਰ ਸਿਰਫ 1.4% ਹੈ, ਭਾਵ ਔਸਤਨ, ਇੱਕ ਔਰਤ ਜਾਪਾਨ ਵਿਚ 1.4 ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਕੰਮ ਕਰਨ ਯੋਗ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਿਰੰਤਰ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ 2.1 ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਾ ਹੋਵੇ।

ਇਟਲੀ - ਇਟਲੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਇਹ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਲ 2100 ਤੱਕ ਅੱਧੀ ਆਬਾਦੀ ਹੋਵੇਗੀ। 2017 ਵਿੱਚ, ਇਟਲੀ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 60 ਮਿਲੀਅਨ ਸੀ, ਲੇਸੈੱਟ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਇਹ ਘਟ ਕੇ 28 ਮਿਲੀਅਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਜਪਾਨ ਵਾਂਗ, ਇਟਲੀ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹਨ। ਸਾਲ 2019 ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਟਲੀ ਵਿਚ 23 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਆਬਾਦੀ 65 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੀ ਹੈ। 

2015 ਵਿਚ ਇਟਲੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜਣਨ ਦਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਯੋਜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਤਹਿਤ ਹਰ ਜੋੜੇ ਨੂੰ 725 ਪੌਂਡ ਅਰਥਾਤ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਲਗਭਗ 69 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਪੂਰੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿੱਚ ਇਟਲੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਇਟਲੀ ਵਿਚ ਇਕ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆ ਪਰਵਾਸ ਦੀ ਵੀ ਹੈ।

ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਲ 2018 ਵਿਚ ਇਕ ਲੱਖ 57 ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕ ਇਟਲੀ ਛੱਡ ਕੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ ਚਲੇ ਗਏ। ਇਟਲੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਿਰਫ ਇਕ ਯੂਰੋ ਵਿਚ ਹੀ ਮਕਾਨ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੇ ਉਹ ਇਥੇ ਕੋਈ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਥੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਪੈਸੇ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 

ਚੀਨ - ਚੀਨ ਨੇ 1979 ਵਿਚ ਇੱਕ ਬਾਲ ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵੱਧ ਰਹੀ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਅਰਥਚਾਰੇ 'ਤੇ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਚੀਨ ਨੇ' ਵਨ ਚਾਈਲਡ 'ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਪਰ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਅੱਜ ਜਨਮ ਦਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਮੀ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੈਂਸੇਟ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਗਲੇ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਚੀਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਇੱਕ ਅਰਬ 40 ਕਰੋੜ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ, ਪਰ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਚੀਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਘਟ ਕੇ ਲਗਭਗ 73 ਕਰੋੜ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਾਲ 2019 ਵਿਚ ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਚੀਨ ਦੀ ਜਨਮ ਦਰ ਪਿਛਲੇ 70 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਆ ਗਈ ਹੈ।

ਕੁਝ ਲੋਕ ਚਿੰਤਾ ਵਿਚ ਹਨ ਕਿ ਚੀਨ 'ਡੈਮੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਟਾਈਮ ਬੰਬ' ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਰਿਟਾਇਰਡ ਹੇ ਰਹੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੱਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਚੀਨ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਚੀਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ 'ਤੇ ਪਵੇਗਾ। ਚੀਨ ਵਿਚ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਆਬਾਦੀ ਤੋਂ ਚਿੰਤਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 2015 ਵਿਚ ਇਕ ਬਾਲ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਕ ਜੋੜੀ ਨੂੰ ਦੋ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਜਨਮ ਦਰ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਵੱਧ ਰਹੀ ਬਜ਼ੁਰਗ ਅਬਾਦੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ। 

ਨਾਈਜੀਰੀਆ - ਲੇਂਸੈੱਟ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 2100 ਤੱਕ ਸਹਾਰਾ ਮਾਰੂਥਲ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿਚ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, ਨਾਈਜੀਰੀਆ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 80 ਕਰੋੜ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਰਿਪੋਰਟ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਨਾਈਜੀਰੀਆ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਮਿਹਨਤੀ ਲੋਕ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਡੀਪੀ ਵਿਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਾਧਾ ਹੋਵੇਗਾ।

ਪਰ ਵੱਧ ਰਹੀ ਅਬਾਦੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਸਦਾ ਭਾਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣੇ ਬਾਣੇ 'ਤੇ ਵੀ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਾਈਜੀਰੀਆ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹੁਣ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਆਬਾਦੀ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਜੈਨਬ ਅਹਿਮਦ ਨੇ ਸਾਲ 2018 ਵਿਚ ਇਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਨਮ ਦਰ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਦਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਜ਼ੈਨਬ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਸਾਡੇ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਹਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।