‘ਬੱਚਾ ਸਮਰੱਥ ਗਵਾਹ ਹੈ’, ਸਬੂਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ : ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ
ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਬਾਲ ਗਵਾਹ ਅਵਨੀਸ਼ ਪਾਠਕ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ’ਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਸਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ
ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਕਤਲ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਨੂੰ ਪਲਟਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਸੱਤ ਸਾਲਾ ਧੀ ਦੀ ਗਵਾਹ ਹੈ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਹਾਲਾਤੀ ਸਬੂਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦੀ ਮੌਤ, ਜੋ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਅਸਫ਼ਲਤਾ,
ਸਬੂਤ ਐਕਟ ਦੀ ਧਾਰਾ 106 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਕ ਢੁਕਵੀਂ ਸਥਿਤੀ ਸੀ। ਜਮੀਅਤ ਉਲੇਮਾ-ਏ-ਹਿੰਦ ਨੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ’ਚ ਹਲਾਲ ਪ੍ਰਮਾਣੀਕਰਣ ’ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਦੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ’ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਜਤਾਇਆ, ਕਿਹਾ ‘ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ’ ਬਾਲ ਗਵਾਹ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ’ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬਾਲ ਗਵਾਹ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸਬੂਤ ਐਕਟ ਦੀ ਧਾਰਾ 118 ਦੇ ਤਹਿਤ ਜੇਕਰ ਉਹ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ,
ਤਾਂ ਉਹ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਵਾਬ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਦੋਸ਼ੀ ਬੱਚੇ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਵਿਚ ਮਾਮੂਲੀ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਤੋਂ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਅਤੇ ਇਕਸਾਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਬੂਤ ਐਕਟ ’ਚ ਕਿਸੇ ਗਵਾਹ ਲਈ ਕੋਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਮਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ
ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਲ ਗਵਾਹ ਇਕ ਸਮਰੱਥ ਗਵਾਹ ਹੈ ਅਤੇ ਐਕਟ 1 ਦੀ ਧਾਰਾ 1 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦੇ ਸਬੂਤ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਬੱਚੇ ਦੇ ਗਵਾਹ ਦਾ ਸਬੂਤ, ਹੇਠਲੀ ਅਦਾਲਤ ਕਰੇਗੀ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਅਦਾਲਤ ਵਲੋਂ ਮੁਢਲੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਕਿ ਕੀ ਬੱਚਾ ਗਵਾਹ ਗਵਾਹੀ ਦੇਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮੁਢਲੀ ਜਾਂਚ ਦੌਰਾਨ ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਪੁੱਛੇ ਗਏ ਸਵਾਲ ਤੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਤੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਦੀ ਉਸ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਹੇਠਲੀ ਅਦਾਲਤ ਦੁਆਰਾ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹੇਠਲੀ ਅਦਾਲਤ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਰਾਏ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਕਿ ਇਹ ਕਿਉਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚਾ ਗਵਾਹ ਗਵਾਹੀ ਦੇਣ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ,
ਅਪੀਲ ਕੋਰਟ ਦੁਆਰਾ ਜਾਂ ਤਾਂ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਮੁਢਲੀ ਜਾਂਚ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਕੇ, ਜਾਂ ਬਾਲ ਗਵਾਹ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦੁਆਰਾ ਜਾਂ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਦੁਆਰਾ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਬਿਆਨ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਕ੍ਰਾਸ-ਐਕਸੈਕਸ ਦੌਰਾਨ ਬੱਚੇ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਦੁਆਰਾ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।