Delhi News : ਪੰਜਾਬ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ’ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਖਪਤ ’ਚ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਹੈ

Delhi News : ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੂਬਾ, ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਖਪਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ, ਫਾਸਫੇਟ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਵਰਗੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਤਾਜ਼ਾ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖਪਤਕਾਰ ਵੀ ਹੈ।
 

ਖਾਦ ਦਾ ਸੇਵਨ
ਸੂਬਾ ਔਸਤ 223 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ/ਹੈ
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ 90 ਕਿਲੋ / ਹੈਕਟੇਅਰ
ਰਸਾਇਣਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ (2023-24)
ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ -11,828 ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਟਨ
ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ -8,718 ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਟਨ
ਪੰਜਾਬ -5,270 ਮੀਟਰਿਕ ਟਨ

ਫ਼ਸਲੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ
ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਫਸਲੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨੇ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਖਪਤਕਾਰ ਹਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਇੱਕ ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੂਬੇ ’ਚ ਬਾਇਓ-ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਦਰ ਘੱਟ ਹੈ, ਪੰਜਾਬ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ 11ਵੇਂ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੈ।

ਕੇਂਦਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਿਵਰਾਜ ਚੌਹਾਨ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਕੜੇ, ਇਹ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨਾ ਉਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਇਹਨਾਂ ਇਨਪੁਟਸ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਖਪਤਕਾਰ ਹਨ। 2022-23 ਵਿਚ, ਰਾਜ ਦੇ 15 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ 254.39 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਖਾਦ ਦੀ ਔਸਤ ਖਪਤ ਹੋਈ। ਸੂਬੇ ਦੀ ਲਗਭਗ 223 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੀ ਔਸਤ ਖਪਤ 90 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।

ਸਾਂਸਦ ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਚੌਹਾਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ “ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਅਤੇ ਚੌਲਾਂ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੰਗ ਹੈ, ਕਾਰਨ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਖਪਤ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। 
ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਕੁੱਲ ਕੁੱਲ ਫ਼ਸਲੀ ਰਕਬਾ 78.71 ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੈ, ਜਿਸ ’ਚੋਂ ਲਗਭਗ 7,000 ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੁਣ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਅਧੀਨ ਹੈ। ਜੈਵਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 2022-23 ਵਿਚ 7,407 ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਟਨ (MT) ਤੱਕ ਵਧ ਕੇ 2021-22 ਵਿਚ 473 ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਟਨ (MT) ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸੂਬੇ ’ਚ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਹੋਰ ਜਵਾਬ ਵਿਚ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਰਸਾਇਣਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਖਪਤ 2023-24 ਵਿਚ 5,270 ਮੀਟਰਕ ਟਨ (66 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ) ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ, ਜੋ ਕਿ 2022-23 ਵਿਚ 5,130 ਮੀਟਰਕ ਟਨ ਸੀ। ਇਹ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (11,828 ਮੀਟਰਕ ਟਨ) ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ (8,718 ਮੀਟਰਕ ਟਨ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਰਸਾਇਣਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਪਤਕਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 2.41 ਕਰੋੜ ਹੈਕਟੇਅਰ ਅਤੇ 2.05 ਕਰੋੜ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਸ਼ਤ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਖਪਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੁੱਲ ਦਾ 9.52% ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੂਬਿਆਂ ’ਚ ਬਾਇਓ-ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਦਰ ਘੱਟ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਪੰਜਾਬ ਦੇਸ਼ ’ਚ 11ਵੇਂ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੈ, ਸਾਲਾਨਾ ਸਿਰਫ਼ 193 ਮੀਟਰਕ ਟਨ ਦੀ ਖਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਸਾਇਣ ਅਤੇ ਖਾਦ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਖਾਦਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੂਰੀਆ ਅਤੇ NPK ਦੀ ਖਪਤ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।
2022-23 ਵਿਚ ਸੂਬੇ ਦੀ ਯੂਰੀਆ ਦੀ ਲੋੜ 2020-21 ਵਿਚ 28.30 ਲੱਖ ਮੀਟਰਕ ਟਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ 29.25 ਲੱਖ ਮੀਟਰਕ ਟਨ ਹੋ ਗਈ, ਅਤੇ NPK ਦੀ ਮੰਗ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ 0.76 ਲੱਖ ਮੀਟਰਕ ਟਨ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 1.70 ਲੱਖ ਮੀਟਰਕ ਟਨ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਡੀਏਪੀ (ਡਾਇਮੋਨੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ) ਦੀ ਮੰਗ 8.25 ਲੱਖ ਮੀਟਰਕ ਟਨ ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 7.25 ਲੱਖ ਮੀਟਰਕ ਟਨ ਰਹਿ ਗਈ।
ਮੰਤਰੀ ਚੌਹਾਨ ਨੇ 2018 ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਗੈਲਵਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਆਰਗੈਨਿਕ ਬਾਇਓ-ਸਰੋਤ ਧਨ (ਗੋਬਰਧਨ) ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਸਮੇਤ ਜੈਵਿਕ ਅਤੇ ਬਾਇਓਡੀਗ੍ਰੇਡੇਬਲ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਬਾਇਓ-ਗੈਸ ਅਤੇ ਫਰਮੈਂਟਿਡ ਆਰਗੈਨਿਕ ਖਾਦ (FOM) ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਕੀਮ ਪੂਰੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ 50 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।

(For more news apart from  Punjab is at the forefront in use of fertilizers, third in consumption of pesticides News in Punjabi, stay tuned to Rozana Spokesman)