ਜਾਣੋ ਕੌਣ ਹਨ ਕਿਸਾਨੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ‘ਹੀਰੋ’ ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ?

Rakesh Tikait

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਰੁੱਧ ਅੰਦੋਲਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਿੱਚ 26 ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਦਿਨ ਅੰਦੋਲਨ ਨੇ ਕਿਸਾਨੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਕਿਸਾਨੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਧਰਨਾ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਅਲਟੀਮੇਟਮ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਗਾਜੀਪੁਰ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਫੋਰਸ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸੰਕੇਤ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਅੰਦੋਲਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਖਤਮ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਆਗੂ ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਵੇਗਾ ਪਰ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਦੇ ਹੰਝੂਆਂ ਨੇ ਸਾਰੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਘਰ ਜਾ ਰਹੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਫਿਰ ਡੇਰਾ ਲਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਨੇਤਾ ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਟਿਕੈਤ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਟਿਕੈਤ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਸੀ।

ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਨੀਂਹ 1987 ਵਿਚ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਰੇਟ ਨੂੰ  ਲੈ ਕੇ  ਸ਼ਾਮਲੀ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਕਰਮੂਖੇੜੀ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਟਿਕਟ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਡੀ ਲਹਿਰ ਚਲਾਈ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਦੋ ਕਿਸਾਨ ਜੈਪਾਲ ਅਤੇ ਅਕਬਰ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਚੌਧਰੀ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਟਿਕੈਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਹਿੰਦਰ ਟਿਕੈਤ ਨੇ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਛਵੀ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਮਸੀਹਾ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ।

ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਟਿਕੈਤ ਦਾ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਟਿਕੈਤ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬਲਜੋਰੀ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਬੇਟੇ ਅਤੇ ਦੋ ਧੀਆਂ ਹਨ। ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਟਿਕੈਤ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਨਰੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ  ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਕੌਮੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ, ਦੂਸਰਾ ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਕੌਮੀ ਬੁਲਾਰਾ ਹੈ। ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਸੁਰੇਂਦਰ ਟਿਕੈਤ ਹੈ ਜੋ ਮੇਰਠ ਵਿਚ ਇਕ ਸ਼ੂਗਰ ਮਿੱਲ ਵਿਚ ਮੈਨੇਜਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਬੇਟਾ ਨਰਿੰਦਰ ਟਿਕੈਤ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਰਾਕੇਸ਼ ਸਿੰਘ ਟਿਕੈਤ ਦਾ ਜਨਮ 4 ਜੂਨ 1969 ਨੂੰ ਮੁਜ਼ੱਫਰਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸਿਸੌਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮੇਰਠ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮ.ਏ.  ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਐਲ.ਐਲ.ਬੀ. ਕੀਤੀ। ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸਾਲ 1985 ਵਿੱਚ ਬਾਗਪਤ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਦਾਦਰੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੁਨੀਤਾ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸੇ ਸਾਲ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਦੋ ਬੇਟੀਆਂ ਸੀਮਾ ਅਤੇ ਜੋਤੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ  ਵਿਆਹੇ ਹੋਏ ਹਨ।

ਨਰੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਬਣੇ ਮਹਿੰਦਰ ਟਿਕੈਤ ਦੇ ਵਾਰਸ 
ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਟਿਕੈਤ ਦਾ ਵੱਡਾ ਬੇਟਾ ਨਰੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸੀ, ਪਰ ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਨੂੰ 1985 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਵਿੱਚ ਸਬ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਭਰਤੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਖੇ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਟਿਕੈਤ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਇਕ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਤੇ ਪਿਤਾ ਮਹੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਟਿਕੈਤ ਨਾਲ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਨੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜੇ ਹੋ ਗਏ।

ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਕਿਸਾਨ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਏ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਿਸਾਨ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਵਾਰਸ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਪਿਤਾ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਟਿਕੈਤ ਦੀ ਕੈਂਸਰ ਤੋਂ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ  ਦਾ ਵਾਰਸ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 15 ਮਈ 2011 ਨੂੰ, ਲੰਬੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਟਿਕੈਤ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵੱਡੇ ਬੇਟੇ ਚੌਧਰੀ ਨਰੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਨੂੰ ਪੱਗ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਕਮਾਂਡ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਬੇਟੇ ਨਰੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਖਾਪ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿਰਫ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਹੀ ਮੁਖੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਹੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫੈਸਲਾ 
ਹਾਲਾਂਕਿ ਨਰੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਭਲੇ ਹੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣ ਗਏ ਹੋਣ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਾਨ ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ  ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫੈਸਲੇ ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਵੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਤਹਿ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਦੋ ਵਾਰ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਅਜ਼ਮਾਈ। 2007 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਸਨੇ ਮੁਜ਼ੱਫਰਨਗਰ ਵਿੱਚ ਖਟੌਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਸੀਟ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ ਸੀ, ਪਰ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਨੇ 2014 ਵਿੱਚ ਅਮਰੋਹਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲੋਕ ਦਲ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੀ ਚੋਣ ਵੀ ਲੜੀ ਸੀ, ਪਰ ਜਿੱਤ ਕੇ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕੇ ਸਨ

ਕਿਸਾਨੀ ਹੱਕਾਂ ਲਈ 44 ਵਾਰ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਜੇਲ੍ਹ
ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਕਾਰਨ 44 ਵਾਰ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭੂਮੀ ਗ੍ਰਹਿਣ ਐਕਟ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ 39 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ  ਰਹਿਣਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸੰਸਦ ਭਵਨ ਦੇ ਬਾਹਰ, ਉਸਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਗੰਨੇ ਦਾ ਭਾਅ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਖਿਲਾਫ ਵਿਰੋਧ ਜਤਾਇਆ, ਉਸਨੇ ਗੰਨੇ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਤਿਹਾੜ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਭਾਅ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਟਿਕੈਤ ਨੇ ਮੰਗ ਨਾ ਮੰਨੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਖਿਲਾਫ ਰੋਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਜੈਪੁਰ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਹੁਣ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਉਸਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਹਿੰਸਾ  ਲਈ ਨੋਟਿਸ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਖਿਲਾਫ ਐਫਆਈਆਰ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਕੇਸ 
 ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਵੀ ਕਿਸਾਨ ਟਰੈਕਟਰ ਪਰੇਡ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈ ਹਿੰਸਾ ਲਈ ਰਾਕੇਸ਼ ਟਿਕੈਤ ਵਿਰੁੱਧ ਐਫਆਈਆਰ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਧਾਰਾ 395 (ਲੁੱਟ), 397 (ਲੁੱਟ ਮਾਰ ਜਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼), 120 ਬੀ (ਅਪਰਾਧਿਕ ਸਾਜਿਸ਼) ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਾਰਾਵਾਂ ਤਹਿਤ ਐਫਆਈਆਰ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਾਈਮ ਬ੍ਰਾਂਚ ਕਰੇਗੀ। ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਿਆ ਹੈ।