Dr. Manmohan Singh

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਡਾਕਟਰ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਘੇਰਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸੁਰਖੀਆਂ ਬਟੋਰਨ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜੀ ਆਰਥਿਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਿਬੜਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੌਰਾਨ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤਰ੍ਹਾਂ  ਦੇ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਘਿਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਆਰਥਿਕ ਸੁਸਤੀ, ਜੋ ਸਟਰਕਚਰਲ ਅਤੇ ਸਾਇਕਲਿਕਲ ਦੋਨੋਂ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਘਿਰ ਗਏ ਹਾਂ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ‘ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਹੈ ਕਿ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਉਪਾਅ ਹੁੰਦਾ ਨਹੀਂ ਵਿਖਿਆ ਹੈ।  

ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ 5 ਉਪਾਅ ਦੱਸੇ

# ਜੀਐਸਟੀ ਨੂੰ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਬਣਾਉਣਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਟੈਕਸ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਵੇ, ਲੇਕਿਨ ਇਹ ਨੁਕਸਾਨ ਚੁੱਕਣਾ ਹੋਵੇਗਾ।  

#  ਪੇਂਡੂ ਖਪਤ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਲੱਭਣੇ ਹੋਣਗੇ।  

#  ਰਾਜਧਾਨੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਕਰਜੇ ਦੀ ਕਮੀ ਦੂਰ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇਗੀ।  

# ਕੱਪੜਾ, ਆਟੋ, ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ ਅਤੇ ਰਿਆਇਤੀ ਘਰ ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੌਕਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।  

#  ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਟਰੇਡਵਾਰ ਦੇ ਚਲਦੇ ਖੁੱਲ ਰਹੇ ਨਵੇਂ ਨਿਰਯਾਤ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋਵੇਗਾ।

 

 

ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪਿਛਲੀ ਤੀਮਾਹੀ ਵਿੱਚ ਜੀਡੀਪੀ ਵਿਕਾਸ ਦਰ 5 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ ਜੋ 6 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਨਾਮਿਨਲ ਜੀਡੀਪੀ ਗਰੋਥ ਵੀ 15 ਸਾਲ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਹੈ। ਆਟੋ ਮੋਬਾਇਲ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਘਟੀ ਹੈ। 3.5 ਲੱਖ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੌਕਰੀਆਂ ਬੰਦ ਪਈਆਂ ਹਨ। ਜਿਆਦਾ ਚਿੰਤਾ ਟਰੱਕ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਆਈ ਮੰਦੀ ਤੋਂ ਹੈ, ਜੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਹੌਲੀ ਮੰਗ ਦਾ ਸਾਫ਼ ਸੰਕੇਤ ਹੈ।

ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗੈਰਰਸਮੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਹੈ ਜੋ ਕੈਸ਼ ‘ਤੇ ਚੱਲਦੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਬਲੈਕ ਇਕਾਨਮੀ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਜੀਡੀਪੀ ਦਾ 15% ਹੈ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ‘ਤੇ ਚੱਲਦੀ ਹੈ। ਨੋਟਬੰਦੀ  ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ‘ਤੇ ਅਸਰ ਪਿਆ। ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਮਾਨਿਟਰਿੰਗ ਇੰਡੀਅਨ ਇਕੋਨਮੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਨੋਟਬੰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਨਵਰੀ-ਅਪ੍ਰੈਲ 2017 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸੰਗਠਿਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 1.5 ਕਰੋੜ ਨੌਕਰੀਆਂ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈਆਂ।

ਨੋਟਬੰਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਸੰਗਠਿਤ ਖੇਤਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਚੇ। ਨੋਟਬੰਦੀ ਦਾ ਅਸਰ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਉਥੇ ਹੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜੀਐਸਟੀ ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਜਲਦਬਾਜੀ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸਨੇ ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਜੀਐਸਟੀ ਨੂੰ ਖ਼ਰਾਬ ਤਰੀਕੇ ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ  ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨੋਟਬੰਦੀ ਅਤੇ ਜੀਐਸਟੀ ਬੀਜੇਪੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੀ ਸਥਾਈ ਵਿਰਾਸਤਾਂ ਹਨ। ਇਸਨੇ ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਦੇ ਦੂਜੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਿੱਛਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ।