ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਬਾਰੇ ਮਰਸੀਆ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਮੁਸਲਿਮ ਕਵੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੱਖ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ’ਚ ਸਥਾਪਤ

Portrait of Allah Yaar Khan Jogi being unveiled at Central Sikh Museum, in Amritsar.

ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 10 ਅਪ੍ਰੈਲ: ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ (ਐਸ.ਜੀ.ਪੀ.ਸੀ.) ਨੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ (ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ) ਦੇ ਵਿਹੜੇ ’ਚ ਸਥਿਤ ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੱਖ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ’ਚ ਇਕ ਕਵੀ ਅੱਲ੍ਹਾ ਯਾਰ ਖਾਨ ਜੋਗੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਜੋਗੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਲਈ ਮਰਸੀਆ ਲਿਖੀ ਸੀ। 

ਅਜਾਇਬ ਘਰ ’ਚ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਲਗਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਬਾਬਾ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ, ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਜਥੇਦਾਰ ਗਿਆਨੀ ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਮਹਿਲੋਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। 

ਤਸਵੀਰਾਂ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕਰਨ ਦੀ ਰਸਮ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਗਿਆਨੀ ਰਘੁਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਿਭਾਈ। ਜਥੇਦਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਇਸ ਮੌਕੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਅੱਲ੍ਹਾ ਯਾਰ ਖਾਨ ਯੋਗੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ’ਚ ਸ਼ਹੀਦੀ ਵਫਾ ਅਤੇ ਗੰਜੀ-ਏ-ਸ਼ਹੀਦੀ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸਰੋਤ ਹੈ।’’ ਜੋਗੀ ਨੇ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਜੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਫ਼ਤਹਿ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਿਆਂ ਦੋ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਂਦੀ ‘ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਵਫ਼ਾ’ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ‘ਗੰਜ-ਏ-ਸ਼ਾਹਿਦਾਂ’ ਵਿਚ ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਪੁੱਤਰਾਂ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। 

ਜੋਗੀ ਦਾ ਜਨਮ 1870 ’ਚ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕਵਿਤਾ ‘ਸ਼ਹਿਦਨ-ਏ-ਵਫ਼ਾ’ 1913 ’ਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ’ਚ 110 ਸਲੋਕ ਅਤੇ ਕੁਲ 660 ਲਾਈਨਾਂ ਹਨ। 1915 ’ਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ‘ਗੰਜ-ਏ-ਸ਼ਾਹਿਦਾਂ’ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ। ਜੋਗੀ ਘੁੰਮ ਕੇ ਅਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਵੀ ਸਨ। ਅਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਅਨਾਰਕਲੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ’ਚ ਰਹੇ। ਉਹ ਉਰਦੂ, ਅਰਬੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ’ਚ ਨਿਪੁੰਨ ਸਨ, ਕਲਾਸੀਕਲ ਸਾਹਿਤ ’ਚ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। 1956 ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। 

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਲਈ ਮਰਸੀਆ ਗਾਉਣ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਲਈ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਕੁੱਝ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਵੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਚੇਤਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਫਰ ਕਰਾਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 30 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਮਸਜਿਦ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਨ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ।