ਚੀਨ ’ਚ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਣ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿੰਗਕ ਸੰਕਟ

‘ਇਕ ਸੰਤਾਨ ਨੀਤੀ’ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਖ ’ਚ ਹੀ ਮਾਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ ਸੀ

ਲੈਂਕੈਸਟਰ: ਚੀਨ ’ਚ ਲਿੰਗਕ ਸੰਕਟ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ’ਚ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ, ਸਾਲ 2022 ’ਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 69 ਕਰੋੜ ਸੀ ਜਦਕਿ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 72.2 ਕਰੋੜ ਸੀ। ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਲਿੰਗ ਅਧਾਰਤ ਗਰਭਪਾਤ ਕਾਰਨ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ‘ਇਕ ਬੱਚਾ ਨੀਤੀ’ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਇਹ ਨੀਤੀ 2015 ’ਚ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚੀਨੀ ਜੋੜਿਆਂ ਨੇ ਜੁਰਮਾਨੇ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰ ਕੇ ਅਤੇ ਲਾਭਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਰਹਿਣ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਕੇ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ। ਇਸ ਲਈ, ਕਈਆਂ ਨੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਵੀ ਕੀਤਾ। ਅਕਸਰ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬੱਚਾ ਧੀ ਸੀ।
ਕਰੀਬ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤਕ ‘ਇਕ ਬੱਚਾ ਨੀਤੀ’ ਲਾਗੂ ਰਹੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2016 ’ਚ ਇਸ ਦੀ ਥਾਂ ਦੋ ਬੱਚਾ ਨੀਤੀ ਨੇ ਲੈ ਲਈ। ਫਿਰ 2021 ’ਚ, ਤਿੰਨ-ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਨੀਤੀ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਲਈ। ਅੱਜ ਵੀ ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਕਾਇਮ ਹੈ ਕਿ ਧੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਪੁੱਤਰ ਵੱਧ ਕੀਮਤੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਕ ਮਰਦ ਵਾਰਸ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਖੂਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਅਤੇ ਉਪਨਾਮ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਔਰਤਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਰਿਵਾਰ ’ਚ ਵਿਆਹ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਕੁਝ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ’ਚ, ਧੀਆਂ ਤੋਂ ਆਰਥਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਬੇਟੇ ਵੀ ਹੋਣ।

ਇਸ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਣ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਆਰਥਕ, ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ’ਚ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼- ‘ਓਡ ਟੂ ਜੌਏ’ (2016), ਟੁੱਟੀ ਕੜੀ, ‘ਆਲ ਇਜ਼ ਵੈਲ’ (2019) ਅਤੇ ‘ਆਈ ਵਿਲ ਫਾਈਂਡ ਯੂ ਬੈਟਰ ਹੋਮ’ (2020) - ਪਰਿਵਾਰਕ ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਚੀਨੀ ਸਮਾਜ ’ਚ ਧੀਆਂ ਨਾਲ ਅਜੇ ਵੀ ਹੋ ਰਹੇ ਬੁਰੇ ਵਤੀਰੇ ਵਲ ਮੁੜ ਧਿਆਨ ਖਿਚਿਆ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਅਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਵਲ ਮੁੜਿਆ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਤਾਜ਼ਾ ਖੋਜ ’ਚ ਮੈਂ ਚੀਨੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜ਼ੀਹੂ (ਕੁਇਜ਼ ਫੋਰਮ), ਬਿਲੀਬਿਲੀ (ਵੀਡੀਓ ਸ਼ੇਅਰਿੰਗ ਸਾਈਟ) ’ਤੇ ਤਰਜੀਹੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪੋਸਟਾਂ ਅਤੇ ਵੀਡੀਉ ਕਲਿੱਪਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਮੇਰੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਵਾਲੇ ਸਬੰਧਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਣਾ ਕਿੰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵੱਡੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

‘‘ਮੇਰੀ ਜੀਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਲਗਭਗ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।’’

ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਣ ਦੀ ਪ੍ਰਬਲ ਭਾਵਨਾ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਵਾਰਾਂ ’ਚ ਧੀਆਂ ਦੇ ਮਨ ’ਚ ਜਨਮ ਤੋਂ ਹੀ ਇਹ ਗੱਲ ਭਰ ਦਿਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਯੋਗ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਨਮ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਵਾਰ ਦੀਆਂ ਸਦਾ ਲਈ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਘੱਟ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਰ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਕੇ ਅਪਣਾ ਕਰਜ਼ਾ ਚੁਕਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਦੂਜੇ ਸਾਲ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ (ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਵੇਲਜ਼ ’ਚ ਨੌਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੇ ਬਰਾਬਰ) ਨੇ ਟਿਪਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਸ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਇਸ ਉਮੀਦ ਨਾਲ ਘੜੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਆਰਥਕ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵੇਗੀ।

ਇਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੇਕਾਰ, ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ: ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਾਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੁਢਾਪੇ ਲਈ ਪਾਲਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਕ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਤੁਸੀਂ ਮਰ ਜਾਵੋਗੇ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ? ਤੁਹਾਡੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੀ ਆਰਥਕ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਮੈਂ ਕਦੇ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਮੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰੇ। ਮੈਂ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ... ਮੈਂ ਇਕ ਪੌੜੀ ਤੋਂ ਛਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਅਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਮੈਂ ਅੰਤ ’ਚ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਸਕਾਂ।

ਚੀਨ ਲਿੰਗ ਲੀਊ