ਆਸਟਰੇਲੀਆ ’ਚ ਐਨਜਕ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਸਮਾਗਮ ਮੁਲਤਵੀ

ਪਰਥ, 25 ਅਪ੍ਰੈਲ (ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ): ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿਚ ਹਰ ਸਾਲ 25 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਐਨਜਕ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਜੰਗੀ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਪਰੇਡ ਵਿਚ ਸਰਕਾਰ, ਸੈਨਾ, ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਭਾਈਚਾਰਾ ਵਲੋਂ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਸੰਸਾਰ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਗੈਲੀਪੋਲੀ ਵਿਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫ਼ੌਜਾਂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਬਟਾਲੀਅਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਅਤੇ ਖੋਜੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਪੀਟਰ ਸਟੈਨਲੇ ਨੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਇਕ ਕਿਤਾਬ “ਡਾਈ ਇਨ ਬੈਟਲ, ਡੌਨ ਨਿਰਾਸ਼ਾ, ਦਿ ਇੰਡੀਅਨਜ਼ ਆਨ ਗੈਲੀਪੋਲੀ 1915”  ਜੋ ਗੁੰਮ ਹੋਏ ਲਿੰਕ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੈਲੀਪੋਲੀ ਉੱਤੇ ਭਾਰਤੀ ਖ਼ਾਸਕਰ ਸਿੱਖਾਂ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇਕ ਦਰਜਨ ਭਾਰਤੀ ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਸਿੱਖ ਸੈਨਿਕ ਸਨ। 

ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਇਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕੁਲੈਕਟਰ ਨੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਗਨੇਸਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦਿਤੇ ਗਏ ਦੋ ਤਮਗ਼ੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਅੰਜ਼ੈਕ ਦਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਡਬਲਯੂਡਬਲਯੂਆਈ ਵਿਚ ਅਪਣੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਪਸ ਦੱਖਣੀ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਾਪਸ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪਰਤਿਆ ਸੀ। ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਪੀਟਰ ਸਟੈਨਲੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚਾਰ ਗੋਰਖਾ ਬਟਾਲੀਅਨ ਸਨ, ਇਕ ਸਿੱਖ ਇਨਫ਼ੈਂਟਰੀ ਬਟਾਲੀਅਨ (14 ਵੀਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਜਿਸ ਨੇ ਇਕੱਲੇ ਜੂਨ 1915 ਵਿਚ 80% ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ) ਅਤੇ ਗੈਲੀਪੋਲੀ ਵਿਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਨ। ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਿੱਜੀ ਤਜਰਬੇ ਨੂੰ ਕਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। 

ਇਸ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਪੁਰਾਣੀ ਕਹਾਵਤ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਇਸ ਬਾਰੇ ਲਿਖਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਟੈਨਲੇ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ, “ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕ ਜਾਂ ਤਾਂ ਅਨਪੜ੍ਹ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੋਈ ਰਿਕਾਰਡ ਨਹੀਂ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ, ਜਾਂ ਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਰਿਕਾਰਡ ਬਚਿਆ ਨਹੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਕਦੇ ਵੀ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਕਹੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ। ਉਹ ਅੱਗੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੈਲੀਪੋਲੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਤਜ਼ਰਬੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਅੰਜ਼ੈਕ ਰਿਕਾਰਡਾਂ - ਡਾਇਰੀਆਂ, ਫ਼ੋਟੋਆਂ ਅਤੇ ਅੰਜ਼ੈਕ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਲੱਭਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਸੀ।

ਸਟੈਨਲੇ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚਾਲੇ ਨੇੜਲੇ ਸਬੰਧ ਅੰਜ਼ੈਕ ਕੋਵ ਵਿਖੇ ਉਤਰਨ ਤੱਕ ਵਾਪਸ ਲੱਭੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਇਕਠੇ ਹੋ ਕੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਮੋਢਾ ਜੋੜਕੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਵਧੇਰੇ ਰਿਕਾਰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਸਟੈਨਲੇ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ 16,000 ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕ ਗੈਲੀਪੋਲੀ ਵਿਚ ਅੰਜ਼ਾਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੜੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ 1600 ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਮਾਰੇ ਗਏ।