ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਸਿੰਧੂ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਵਹਿੰਦੀ ਨਦੀ ਦੁਆਲੇ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ

ਲੰਡਨ : ਸਿੰਧੂ ਸਭਿਅਤਾ ਮੁੱਖ ਹਿਮਾਚਲੀ ਨਦੀ ਸਤਲੁਜ ਦੁਆਲੇ ਛੱਡੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਵਧੀ ਫੁਲੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਵਿਕਾਸ ਚੱਲਦੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਆਂ ਨੇ ਇਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਪਤਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਕਿ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੰਧੂ ਸਭਿਅਤਾ ਚੱਲਦੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕੋਲ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈ ਸੀ ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੰਧੂ ਸਭਿਅਤਾ ਸਤਲੁਜ ਨਦੀ ਦੇ ਕੋਲ ਛੱਡੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਵਿਕਸਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਿੰਧੂ ਸਭਿਅਤਾ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਕ ਸੁਕੀ ਨਦੀ ਦੁਆਲੇ ਵਧੀ ਫੁਲੀ ਸੀ।

ਪੁਰਾਤਨ ਸਬੂਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੰਧੂ ਜਾਂ ਹੜੱਪਾ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿਚ ਕਈ ਬਸਤੀਆਂ ਇਕ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਨਦੀ ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਪੱਛਮ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚ ਘਗਰ ਹਾਕਰਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨਿਕਾਂ ਨੇ ਇਹ ਖ਼ੋਜ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਨਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਸਿੰਧੂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਕੇਦਰਾਂ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਿਨਾਂ ਨੇ ਉਸਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾਂ ਨਿਭਾਈ ਸੀ। ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਵਿਚ ਇਮਪੀਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਆਫ ਲੰਡਨ(ਆਈਸੀਐਲ) ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰੋਦਯੋਗਿਕ ਸਗੰਠਨ ਕਾਨਪੁਰ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਏ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ‘ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿਮਾਚਲੀ ਨਦੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਨਹੀਂ ਵਹਿੰਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਸਿੰਧੂ ਸਭਿਅਤਾ ਦੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬਸਤੀਆਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਆਈਸੀਐਲ ਦੇ ਧਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨਿਅਰਿੰਗ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸੰਜੀਵ ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਇਹ ਸਿੱਟੇ ਸਾਡੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਝ ਨੂੰ ਚਣੌਤੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿਚ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਕਿਵੇ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ਼ ਕਿਵੇ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਨਦੀ ਦੇ ਆਉਣ ਦੀ ਬਜ਼ਾਏ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸਿੰਧੂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਕੇਦਰਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਸਕਿਆ