ਇਹ ਆਇਰਨ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਆਦਿ ਪੋਸ਼ਣ ਦਾ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਸਰੋਤ ਹੈ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਬਰੌਕਲੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਦਿਹਾਤੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਲਈ ਬੂਮ ਹੈ। ਇਸ ਠੰਡੇ ਮੌਸਮ ਵਾਲੀ ਫਸਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਵੱਧਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਆਇਰਨ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਆਦਿ ਪੋਸ਼ਣ ਦਾ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਇਸ ਫਸਲ ਵਿੱਚ 3.3% ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਏ ਅਤੇ ਸੀ ਦੀ ਉੱਚ ਮਾਤਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਰਿਬੋਫਲਾਵਿਨ, ਨਿਆਸੀਨ ਅਤੇ ਥਿਆਮਾਈਨ ਦੀ ਕਾਫੀ ਮਾਤਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਅਤੇ ਕੈਰੋਟਿਨੋਡਜ਼ ਦੇ ਉੱਚ ਤੱਤ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਲਾਦ ਦੇ ਮਕਸਦ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹਲਕਾ ਪਕਾ ਕੇ ਖਾਧਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਤਾਜ਼ੇ, ਫ਼੍ਰੋਜ਼ਨ ਜਾਂ ਸਲਾਦ ਲਈ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮਿੱਟੀ
ਬਰੌਕਲੀ ਦੇ ਉਚਿਤ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਨਮੀ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਰੌਕਲੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਲਈ ਵਧੀਆ ਖਾਦ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਰੌਕਲੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਦਾ pH 5.0-6.5 ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਝਾੜ Palam Samridhi: ਇਹ ਕਿਸਮ 2015 ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੌਦ ਅੱਧ-ਫੈਲਣ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਕੋਮਲ, ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਪੱਤੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਫਲ ਗੋਲ, ਜੋ ਸੰਘਣਾ ਅਤੇ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਫਲ ਦਾ ਔਸਤਨ ਭਾਰ 300 ਗ੍ਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਮ ਪਨੀਰੀ ਲਾਉਣ ਤੋਂ 70-75 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਪੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਔਸਤਨ ਪੈਦਾਵਾਰ 72 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
Punjab Broccoli-1: ਇਹ ਕਿਸਮ 1996 ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਦੇ ਪੱਤੇ ਕੋਮਲ, ਮੁੜੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਗੂੜ੍ਹੇ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਫਲ ਸੰਘਣਾ ਅਤੇ ਆਕਰਸ਼ਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਮ ਲਗਭਗ 65 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੱਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਔਸਤਨ ਪੈਦਾਵਾਰ 70 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਮ ਸਲਾਦ ਅਤੇ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਹੈ।
ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ, ਫਾਸਲਾ ਤੇ ਬੀਜ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ
ਇਸ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਅੱਧ-ਅਗਸਤ ਤੋਂ ਅੱਧ-ਸਤੰਬਰ ਤੱਕ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚਲਾ ਫਾਸਲਾ 45X45 ਸੈ.ਮੀ. ਰੱਖੋ। ਬੀਜ ਨੂੰ 1-1.5 ਸੈ.ਮੀ. ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੇ ਬੀਜੋ।
ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਢੰਗ, ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਤੇ ਸੋਧ
ਇਸ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਛਿੱਟਾ ਦੇ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਏਕੜ ਵਿੱਚ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ। ਮਿੱਟੀ ’ਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ (58° ਸੈ.) ਵਿੱਚ 30 ਮਿੰਟ ਲਈ ਰੱਖ ਕੇ ਸੋਧੋ।
ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ
ਨਦੀਨਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ, ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫਲੁਕਲੋਰਾਲਿਨ (ਬੇਸਲੀਨ) 1-2 ਲੀਟਰ/ 600-700 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਤੇ ਪਾਓ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਕਰਨ ਤੋਂ 30 ਤੋਂ 40 ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਬੰਦ ਕਰੋ। ਪੈਂਡੀਮੈਥਾਲਿਨ @1 ਲੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਓ।
ਸਿੰਚਾਈ
ਰੋਪਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਪਹਿਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰੋ। ਮਿੱਟੀ, ਜਲਵਾਯੂ ਜਾਂ ਮੌਸਮ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ 7-8 ਦਿਨਾਂ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ 10-15 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ ’ਤੇ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰੋ।
ਕੀੜੇ ਮਕੌੜੇ ਤੇ ਰੋਕਥਾਮ ਥ੍ਰਿਪਸ: ਇਹ ਛੋਟੇ ਕੀੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪੀਲੇ ਤੋਂ ਹਲਕੇ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲੱਛਣ ਨਸ਼ਟ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸਿਲਵਰ ਰੰਗ ਦੇ ਪੱਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਲਾਜ: ਜੇਕਰ ਚੇਪੇ ਅਤੇ ਤੇਲੇ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਵੱਧ ਹੋਵੇ ਤਾ ਇਮੀਡਾਕਲੋਪ੍ਰਿਡ 17.8ਐੱਸ ਐੱਲ 60 ਮਿ.ਲੀ. ਪ੍ਰਤੀ ਨੂੰ 150 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਤੇ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।
ਨਿਮਾਟੋਡ: ਇਸ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ ਪੌਦੇ ਦੇ ਵਾਧੇ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਅਤੇ ਪੌਦੇ ਦਾ ਪੀਲਾ ਪੈਣਾ ਆਦਿ।
ਇਲਾਜ: ਇਸ ਦਾ ਹਮਲਾ ਦਿਖਣ ਤੇ 5 ਕਿੱਲੋ ਜਾਂ ਫੋਰੇਟ 4 ਕਿੱਲੋ ਜਾਂ ਕਾਰਬੋਫਿਊਰੇਨ 10 ਕਿੱਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
Diamond back moth: ਇਸ ਦਾ ਲਾਰਵਾ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਉੱਪਰੀ ਅਤੇ ਹੇਠਲੀ ਸਤਹਿ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਇਹ ਪੂਰੇ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਲਾਜ: ਜੇਕਰ ਹਮਲਾ ਵੱਧ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਪਾਈਨੋਸੈੱਡ 25% ਐੱਸ ਸੀ 80 ਮਿ.ਲੀ. ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ 150 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।
ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ
ਚਿੱਟੀ ਫੰਗਸ: ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਸਲੈਰੋਟੀਨੀਆ ਸਲੈਰੋਟਿਓਰਮ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਹਮਲੇ ਨਾਲ ਪੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਤਣੇ ਤੇ ਅਨਿਯਮਿਤ ਅਤੇ ਸਲੇਟੀ ਰੰਗ ਦੇ ਧੱਬੇ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇਲਾਜ: ਜੇਕਰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਦਿਖੇ ਤਾਂ ਮੈਟਾਲੈਕਸਿਲ + ਮੈਨਕੋਜ਼ੇਬ 2 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ ਅਤੇ 10 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ ‘ਤੇ ਕੁੱਲ 3 ਸਪਰੇਆਂ ਕਰੋ।
ਉਖੇੜਾ ਰੋਗ: ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਰ੍ਹਾਈਜ਼ੋਕਟੋਨੀਆ ਸੋਲਾਨੀ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਹਮਲੇ ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਪੌਦੇ ਪੁੰਗਰਾਅ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤਣੇ ਤੇ ਭੂਰੇ-ਲਾਲ ਜਾਂ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਗਲਣ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਇਲਾਜ: ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਰਿਡੋਮਿਲ ਗੋਲਡ 2.5 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਪਾਉ ਅਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰੋ। ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਖੜਨ ਨਾ ਦਿਉ।
ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਧੱਬੇ: ਇਸ ਦੇ ਹਮਲੇ ਨਾਲ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਹੇਠਲੀ ਸਤਹਿ ਤੇ ਸੰਤਰੀ ਜਾਂ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਛੋਟੇ ਧੱਬੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਇਲਾਜ: ਜੇਕਰ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਵੱਧ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮੈਟਾਲੈਕਸਿਲ 8% + ਮੈਨਕੋਜੈਬ 64% ਡਬਲਿਯੂ ਪੀ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ 150 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।
ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਗੋਲ ਧੱਬੇ: ਇਸ ਨਾਲ ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਜਾਮਨੀ ਰੰਗ ਦੇ ਧੱਬੇ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਲਾਜ: ਜੇਕਰ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਵੱਧ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮੈਟਾਲੈਕਸਿਲ 8% + ਮੈਨਕੋਜੈਬ 64% ਡਬਲਿਯੂ ਪੀ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ 150 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਕਰੋ।
ਫਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ
ਬਰੌਕਲੀ ਦੀ ਤੁੜਾਈ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਸ ਦੇ ਫਲ ਮੰਡੀਕਰਨ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤੁੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੰਡੀਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸਟੋਰ ਕਰ ਕੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਪਹਿਲੀ ਤੁੜਾਈ ਤੋਂ 10-12 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਫਸਲ ਦੋਬਾਰਾ ਤੁੜਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਬੀਜ ਉਤਪਾਦਨ
ਬਰੌਕਲੀ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਗੋਭੀ ਵਾਲੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ 1600 ਮੀਟਰ ਦਾ ਫਾਸਲਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖੋ। ਹਰੇਕ ਪੰਜ ਕਤਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਕਤਾਰ ਛੱਡ ਦਿਓ, ਇਸ ਨਾਲ ਫਸਲ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰੋਗੀ ਪੌਦੇ ਅਤੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਵਿੱਚ ਅੱਲਗ ਦਿਖਣ ਵਾਲੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿਓ। ਫਲੀਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਭੂਰਾ ਹੋਣ ’ਤੇ ਫਸਲ ਦੀ ਤੁੜਾਈ ਕਰੋ। ਇਸ ਦੀ ਤੁੜਾਈ 2-3 ਵਾਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਪੱਕਣ ਅਤੇ ਸੁੱਕਣ ਲਈ ਇੱਕ ਹਫਤੇ ਤੱਕ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿਓ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਕਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੀਜ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਫਸਲ ਦੀ ਥਰੈੱਸ਼ਿੰਗ ਕਰੋ।
