ਪੁਲਵਾਮਾ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਤਣਾਅ ਲਗਾਤਾਰ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਪਰਮਾਣੂ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਪੰਨ ਦੇਸ਼ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਵਿਚ...
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਪੁਲਵਾਮਾ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਤਣਾਅ ਲਗਾਤਾਰ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਪਰਮਾਣੂ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਪੰਨ ਦੇਸ਼ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਵਿਚ ਜੇਕਰ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਲੜਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਭਿਆਨਕ ਤਬਾਹੀ ਹੋਣਾ ਤੈਅ ਹੈ। ਭਲੇ ਹੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੋਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰ ਹੋਣ ਪਰ ਜੇਕਰ ਪਰਮਾਣੂ ਲੜਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਦੋਵਾਂ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰਾਸਦੀ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਝੱਲਣਾ ਪਵੇਗਾ।
Missile
ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪਰਮਾਣੂ ਲੜਾਈ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਜੇਕਰ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਅਪਣੇ ਅੱਧੇ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਵੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਸਿੱਧਾ 2.10 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਅੱਧੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਓਜ਼ੋਨ ਪਰਤ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਪਰਮਾਣੁ ਸਰਦੀ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਮਾਨਸੂਨ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿਚ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਦੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ 2 ਅਰਬ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਭੁਗਤਣੇ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਭੁੱਖ ਮਰੀ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।
74 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 6 ਅਗਸਤ 1945 ਨੂੰ ਯੂਐਸ ਹਵਾਈ ਫ਼ੌਜ ਨੇ B-29 (ਲਿਟਿਲ ਬਾਏ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ) ਨਾਮ ਦਾ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਹਿਰੋਸ਼ਿਮਾ ਵਿਚ ਸੁੱਟਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿਚ 140,000 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਵਿਚ ਦੂਜਾ ਬੰਬ ਸੁੱਟਿਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਵਿਚ ਲਗਭੱਗ 80,000 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਪਰਮਾਣੂ ਹਮਲੇ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਾ ਬਚੇ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪਰਮਾਣੂ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਪੰਨ ਦੇਸ਼ ਬਣਨ ਉਤੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਦੱਸਣ ਲਈ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
Missile
ਪਰਮਾਣੂ ਹਮਲੇ ਦੀ ਤਰਾਸਦੀ ਦੀ ਗਵਾਹ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਇਕ ਮਹਿਲਾ ਨੇ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਭੁੱਲ ਕੇ ਵੀ ਪਰਮਾਣੂ ਲੜਾਈ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਨਾ ਸੋਚਿਆ ਜਾਵੇ, ਕਈ ਪੀੜੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਭੁਗਤਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇਕ ਵਾਰ ਵਿਚ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਪਰਮਾਣੂ ਹਮਲੇ ਦੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਫਿਰ ਤੋਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਗਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਹੀ ਗਿਣਤੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਜੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਾਕਤਵਰ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗੀ। ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਇਸ ਅਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਪਾਟਣ ਲਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਮਿਜ਼ਾਇਲਾਂ ਦਾ ਜਖੀਰਾ ਜਮਾਂ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਤਾਂਕਿ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰ ਸਕਣ। ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਸੀਮਿਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੋਣ ਦਾ ਸ਼ੱਕ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
Brahmos
ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰ ਸੰਪੰਨ ਦੇਸ਼ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੋਲ 9 ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਰੇਸ਼ਨਲ ਮਿਜ਼ਾਇਲਸ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਗਨੀ-3 (3000-5000 ਕਿਮੀ ਰੇਂਜ ਵਾਲੀ) ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। SIPRI ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੋਲ 140 ਤੋਂ 150 ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੋਲ 130-140 ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਹਨ। ਬੁਲੇਟਿਨ ਆਫ ਅਟਾਮਿਕ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੋਲ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਅਤੇ ਅਗਨੀ ਸ਼ਰੰਖਲਾ ਵਿਚ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਸਤ੍ਹਾ ਮਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਇਲਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 56 ਹੈ
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੇ 53 ਫ਼ੀਸਦੀ (106 ਬੰਬ) ਲੜਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਥੇ ਹੀ, 12 ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰ K-15 ਸਾਗਰਿਕਾ ਸਬਮਰੀਂਸ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਇਲਸ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਭਾਰਤ ਇਸਲਮਾਬਾਦ, ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ, ਲਾਹੌਰ, ਕਰਾਂਚੀ ਅਤੇ ਨੌਸ਼ੇਰਾ ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਆਰਮੀ ਆਰਮਡ ਕਾਰਪਸ ਹੈਡਕੁਆਰਟਰ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਏਗਾ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਕਰਾਂਚੀ ਉਤੇ ਜੇਕਰ ਪਰਮਾਣੂ ਹਮਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਕੇਵਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੀਮਾ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗਾ, ਹਵਾਵਾਂ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨੀ ਸੀਮਾ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਵੇਗੀ। 250 ਕਿਮੀ ਰੇਂਜ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਿਥਵੀ (SRBM) ਭਾਰਤ ਦੇ 24 ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਮਿਜ਼ਾਇਲਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰ ਲਾਹੌਰ, ਸਿਆਲਕੋਟ, ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਅਤੇ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੋਲ 20 ਅਗਨੀ ( ਛੋਟੀ ਦੂਰੀ ਦੀ ਰੇਂਜ ਵਾਲੀ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਇਲ) ਅਤੇ 8 ਅਗਨੀ -2 ਮਿਜ਼ਾਇਲਸ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ 700 ਕਿਮੀ ਅਤੇ 2000 ਕਿਮੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲਗਭੱਗ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਲਾਹੌਰ, ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ, ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ, ਮੁਲਤਾਨ, ਪੇਸ਼ਾਵਰ, ਕਰਾਂਚੀ, ਕਵੇਟਾ ਅਤੇ ਗਵਾਦਰ ਤੱਕ ਨੂੰ ਅਪਣੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਲੈ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੇਂਜ ਵਾਲੀ ਮਿਜ਼ਾਇਲਸ ਅੱਗ III, IV ਅਤੇ V ਵੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਤੱਕ ਪੁੱਜਣ ਵਿਚ ਸਮਰੱਥਾਵਾਨ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੀਨ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਇਸਤੇਮਾਲ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
Explosion
ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੋਲ 350 ਕਿਮੀ ਰੇਂਜ ਵਾਲੀ ਛੋਟੀ ਦੂਰੀ ਦੀ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਇਲਸ ਧਨੁਸ਼ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰ ਲਿਜਾਣ ਵਿਚ ਸਮਰੱਥਾਵਾਨ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਏਅਰਕਰਾਫਟ ਲਗਭੱਗ ਅਪਣੇ ਕੁੱਲ ਪਰਮਾਣੂ ਲੜਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ 45 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਸੁੱਟ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਜੈਗੁਆਰ ਫਾਇਟਰ ਬਾਮਬਰ 16 ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਵਹਿਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਿਚ ਬਣਿਆ ਤਾਕਤਵਰ ਮਿਰਾਜ 2000 32 ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬਾਂ ਦੀ ਡਿਲੀਵਰੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇੰਡੀਆ ਸਪੇਂਡ ਦੀ ਅਪ੍ਰੈਲ 2015 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ 66 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਇਲ ਉਤੇ ਤੈਨਾਤ ਹਨ। ਬੁਲੇਟਿਨ ਆਫ਼ ਦ ਅਟਾਮਿਕ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਡਾਟਾ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ 66 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਪਰਮਾਣੂ ਸਮੱਗਰੀ 86 ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਇਲ ਉਤੇ ਤੈਨਾਤ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਹਤਫ ਦੀ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਇਲਸ ਦੀ ਸੀਰੀਜ਼ ਵੀ ਭਾਰੀ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਲਪ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਮੁੰਬਈ ਵਿਚ ਇਕ ਥਿੰਕ ਟੈਂਕ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਮੀਰ ਪਾਟਿਲ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਜੇਕਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਮੀਡੀਅਮ ਰੇਂਜ ਦੀ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਇਲਸ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ 4 ਮਹਾਂਨਗਰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਮੁੰਬਈ, ਬੰਗਲੁਰੂ ਅਤੇ ਚੇਨੱਈ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਗੇ। ਪਾਟਿਲ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, MRBM ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਮੇਜਰ ਕਮਾਂਡ ਨੂੰ ਵੀ ਟਾਰਗੇਟ ਕਰੇਗੀ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਇਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਆਫ਼ ਐਡਵਾਂਸਡ ਸਟੱਡੀਜ਼ (NIAS) ਬੰਗਲੁਰੂ ਦੀ 2006 ਵਿਚ ਆਈ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲਗਭੱਗ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਗੌਰੀ ਮਿਜ਼ਾਇਲ ਨਾਲ ਸੁੱਟੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਮਿਜ਼ਾਇਲ ਦੀ ਰੇਂਜ 1300 ਕਿਮੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ, ਜੈਪੁਰ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ, ਮੁੰਬਈ, ਪੁਣੇ, ਨਾਗਪੁਰ, ਭੋਪਾਲ ਅਤੇ ਲਖਨਊ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੋਲ ਲਗਭੱਗ 8 ਵਾਰਹੈਡ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਾਹੀਨ (Falcon) II ਨਾਲ ਸੁੱਟੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਮੀਡੀਅਮ ਰੇਂਜ ਦੀ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਇਲ ਦੀ ਰੇਂਜ 2500 ਕਿਮੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੁਰਬੀ ਤਟ ਉਤੇ ਸਥਿਤ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵੀ ਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਕ ਅਨੁਮਾਨ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, 16 ਵਾਰਹੈਡ ਘੱਟ ਦੂਰੀ ਦੀ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਇਲਸ ਗਜਨਵੀ ਨਾਲ ਦਾਗੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ 270 ਤੋਂ 350 ਕਿਮੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੁਧਿਆਣਾ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਇਸ ਦਾ ਟਾਰਗੇਟ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੋਲ ਅਨੁਮਾਨਿਤ 16 ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਟਿਪਡ ਸ਼ਾਰਟ ਰੇਂਜ ਦੀਆਂ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਇਲਸ ਸ਼ਾਹੀਨ 1 (ਫੈਲਕਨ) ਦੀ ਰੇਂਜ 750 ਕਿਮੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਲੁਧਿਆਣਾ, ਦਿੱਲੀ, ਜੈਪੁਰ ਅਤੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਤੱਕ ਹੋਵੇਗੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੋਲ ਲਗਭੱਗ 660 ਕਿਮੀ ਰੇਂਜ ਵਾਲੀ Nasr ਮਿਜ਼ਾਇਲਸ ਹੈ। ਇਹ ਟੈਕਟੀਕਲ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਮਿਜ਼ਾਇਲਸ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਦੀਆਂ ਵਧਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਟੁਕੜੀਆਂ ਨੂੰ ਟਾਰਗੇਟ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੋਲ 8350 ਕਿਮੀ ਬਾਬਰ ਕਰੂਜ਼ ਮਿਜ਼ਾਇਲਸ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਲਿਜਾਣ ਵਿਚ ਸਮਰੱਥਾਵਾਨ ਹਨ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ 28 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ (ਲਗਭੱਗ 36 ਪਰਮਾਣੁ ਬੰਬ) ਏਅਰਕਰਾਫਟ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰ ਸੁੱਟੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ F-16 A/B ਏਅਰਕਰਾਫਟ 24 ਬੰਬ ਇਕੱਠੇ ਸੁੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਿਚ ਬਣਿਆ ਮਿਰਾਜ III/V ਇਕ ਵਾਰ ਵਿਚ 12 ਬੰਬ ਸੁੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ।
