How to Save Smartphone from Exploding

 

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ:  ਹਾਲ ਹੀ 'ਚ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਉਜੈਨ 'ਚ ਇਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ (ਮੋਬਾਈਲ ਚਾਰਜ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ) ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਆਈ ਸੀ। ਜਾਂਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਹੈ ਕਿ ਮੋਬਾਇਲ ਚਾਰਜਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਅਚਾਨਕ ਵੋਲਟੇਜ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਧਮਾਕਾ ਹੋਇਆ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਅਸਲ ਕਾਰਨ ਤਾਂ ਜਾਂਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਅਜਿਹਾ ਹਾਦਸਾ ਨਾ ਵਾਪਰੇ? ਮੋਬਾਈਲ ਨੂੰ ਚਾਰਜ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਰਤਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਵਰਤਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ? ਅਜਿਹੇ ਧਮਾਕੇ ਪਿੱਛੇ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਸਮਾਰਟਫ਼ੋਨ ਕਿਉਂ ਫਟਦੇ ਹਨ?

ਆਓ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ:

ਇਸ ਦਾ ਸਹੀ ਕਾਰਨ ਦੱਸਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿਚ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੇ ਧਮਾਕੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੀ ਬੈਟਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਫ਼ੋਨ ਡਿੱਗਣ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਬੈਟਰੀ ਲੀਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਫ਼ੋਨ ਚਾਰਜ ਕਰਨ 'ਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਅੱਗ ਲੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਬੈਟਰੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਹੀ ਬੈਟਰੀ ਪੁਰਾਣੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪਰਤ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬੈਟਰੀ ਫੁੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸ਼ਾਰਟ ਸਰਕਟ ਕਾਰਨ ਬੈਟਰੀ ਫਟਣ ਦਾ ਖਦਸ਼ਾ ਹੈ।

ਇਕ ਹੋਰ ਕਾਰਨ ਗਰਮੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਾਨ ਦੇ ਮੌਸਮ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਸ ਦਾ ਸਬੰਧ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਬੈਟਰੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਵਧ ਜਾਣ ਨਾਲ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਜੇਕਰ ਫੋਨ ਨੂੰ ਕਾਰ ਦੇ ਬੋਨਟ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤੱਕ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਸਮਾਰਟਫੋਨਸ 'ਚ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਮੈਸੇਜ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਪਮਾਨ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ, ਹੁਣ ਥੋੜਾ ਠੰਡਾ ਰੱਖੋ। ਜੇਕਰ ਬੈਟਰੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮ ਹੈ ਤਾਂ ਸਮਝ ਲਓ ਕਿ ਧਮਾਕੇ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਗੱਲ ਇਸ ਤਾਪਮਾਨ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀ 'ਥਰਮਲ ਰਨਵੇਅ' ਹੈ।

ਬਾਹਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬੈਟਰੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਬੈਟਰੀ ਨੂੰ ਅੱਗ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਜਾਂ ਵਿਸਫੋਟ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਨੂੰ 'ਥਰਮਲ ਰਨਅਵੇ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਬੈਟਰੀ ਦਾ ਕੋਈ ਹਿੱਸਾ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਠੰਡਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੰਪਨੀਆਂ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ 'ਤੇ ਲੋਡ ਪਵੇ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਕਈ ਫੋਨਾਂ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਬੈਟਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਜਦੋਂ ਫ਼ੋਨ ਓਵਰਲੋਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੈਟਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਗਰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਸਮਾਰਟਫ਼ੋਨ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਹਾਈ-ਐਂਡ ਚਿਪਸ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਹੀਟ ਸਿੰਕ ਲਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਗਰਮੀ ਨੂੰ ਬੈਟਰੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫ਼ੋਨ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਠੰਢਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਉਹਨਾਂ ਫੋਨਾਂ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਹੀਟ ਸਿੰਕ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਫੋਨ ਨੂੰ ਫਟਣ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾਵੇ?

-ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਨੂੰ ਰਾਤ ਭਰ ਚਾਰਜਿੰਗ ’ਤੇ ਲਗਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਛੱਡਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਹ ਆਦਤ ਡਿਵਾਈਸ ਦੀ ਬੈਟਰੀ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮਾਰਟਫ਼ੋਨ ਅਜਿਹੇ ਫੀਚਰਸ ਦੇ ਨਾਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਇਕ ਖਾਸ ਬਿੰਦੂ 'ਤੇ ਚਾਰਜ ਹੋਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਸਮਾਰਟਫੋਨਸ 'ਚ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਬਿਹਤਰ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਹਰ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਨੂੰ ਰਾਤ ਭਰ ਚਾਰਜ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸਿਰਹਾਣੇ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਫੋਨ ਰੱਖ ਕੇ ਨਹੀਂ ਸੌਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।

-ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲੇ ਅਸਲ ਚਾਰਜਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ। ਜੇਕਰ ਚਾਰਜਿੰਗ ਲਈ ਕੋਈ ਹੋਰ ਚਾਰਜਰ ਅਤੇ ਕੇਬਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਚੰਗੀ ਕੁਆਲਿਟੀ ਦੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਆਉਟਪੁੱਟ ਦੀ ਵੋਲਟੇਜ ਅਤੇ ਕਰੰਟ ਨੂੰ ਜਾਣੇ ਬਿਨਾਂ, ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਫੋਨ ਦੇ ਚਾਰਜਰ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਚੰਗੀ ਹੈ।

-ਕਈ ਲੋਕ ਫੋਨ ਨੂੰ ਚਾਰਜਿੰਗ 'ਤੇ ਲਗਾ ਕੇ ਗੇਮ ਖੇਡਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਖਤਰਨਾਕ ਹਨ। ਕਾਲਿੰਗ ਇਨਫਰਾਰੈੱਡ ਤਰੰਗਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਗਰਮ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਫ਼ੋਨ ਚਾਰਜ ਲਗਾ ਕੇ ਫੋਨ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਡਬਲ ਹੀਟ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੇਮਾਂ ਖੇਡਣ ਨਾਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚਾਰਜ ਹੋਣ 'ਤੇ ਬੈਟਰੀ ਵੀ ਗਰਮ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਥਰਮਲ ਰਨਅਵੇ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

-ਜੇਕਰ ਫ਼ੋਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਖ਼ਰਾਬੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਠੀਕ ਕਰੋ। ਕਈ ਵਾਰ ਹਾਰਡ ਵੇਅਰ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਕਾਰਨ ਫੋਨ 'ਚ ਬਲਾਸਟ ਜਾਂ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

-ਜੇਕਰ ਬੈਟਰੀ ਫੁੱਲ ਗਈ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਬਦਲੋ।