ਪਿਛਲੇ 30 ਸਾਲਾਂ ’ਚ ਲੂ ਕਾਰਨ ਹੋਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ’ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 20 ਫੀ ਸਦੀ ਮੌਤਾਂ ਭਾਰਤ ’ਚ ਹੋਈਆਂ : ਅਧਿਐਨ 

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ’ਚ ਹਰ ਸਾਲ ਗਰਮੀ ਕਾਰਨ 1.53 ਲੱਖ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 20 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਮੌਤਾਂ ਭਾਰਤ ’ਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਪਿਛਲੇ 30 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ’ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੀਨ ਅਤੇ ਰੂਸ ਦਾ ਨੰਬਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 14٪ ਅਤੇ 8٪ ਮੌਤਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮੀ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। 

ਮੋਨਾਸ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ’ਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਧਿਐਨ ’ਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਗਰਮੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਾਰੀਆਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ’ਚੋਂ ਇਕ ਤਿਹਾਈ ਮੌਤਾਂ ਲੂ ਲੱਗਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ’ਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਇਕ ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਹੈ। ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਪਾਇਆ ਕਿ ਹਰ ਗਰਮੀਆਂ ’ਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ 153,000 ਵਾਧੂ ਮੌਤਾਂ ’ਚੋਂ ਲਗਭਗ ਅੱਧੀਆਂ ਏਸ਼ੀਆ ’ਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ 30 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੂਰਪ ’ਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। 

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਮੌਤ ਦਰ (ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਜੋਂ ਮੌਤਾਂ) ਖੁਸ਼ਕ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਘੱਟ-ਮੱਧ-ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ’ਚ ਦੇਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਪੀ.ਐਲ.ਓ.ਐਸ. ਮੈਡੀਸਨ ਜਰਨਲ ’ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ, ‘‘1990 ਤੋਂ 2019 ਤਕ, ਗਰਮ ਮੌਸਮ ਦੌਰਾਨ ਗਰਮੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵਧੇਰੇ ਮੌਤਾਂ ਕਾਰਨ ਹਰ ਸਾਲ 1,53,078 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀ 10 ਲੱਖ ਵਸਨੀਕਾਂ ’ਚ ਕੁਲ 236 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ।’’ 

ਅਧਿਐਨ ਲਈ, ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਯੂ.ਕੇ. ਅਧਾਰਤ ਮਲਟੀ-ਕੰਟਰੀ ਮਲਟੀ-ਸਿਟੀ (ਐਮ.ਸੀ.ਸੀ.) ਸਹਿਯੋਗੀ ਖੋਜ ਨੈਟਵਰਕ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ’ਚ 43 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 750 ਸਥਾਨਾਂ ’ਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਮੌਤ ਅਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। 2019 ਤਕ ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਤੁਲਨਾ 1999 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ’ਚ ਅਤਿਅੰਤ ਗਰਮੀ ਦੀ ਮਿਆਦ ਹਰ ਸਾਲ ਔਸਤਨ 13.4 ਤੋਂ 13.7 ਦਿਨ ਵਧੀ ਹੈ, ਜਿਸ ’ਚ ਔਸਤ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦਹਾਕੇ 0.35 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਵਧਿਆ ਹੈ। 

ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਗਰਮੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਪਰ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। 

ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਤੀਜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਹਤ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਉਪਾਵਾਂ ਤੋਂ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ ’ਤੇ ਲਾਭ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਗਰਮੀ ਜਾਂ ਗਰਮੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਤੁਰਤ ਸਿਹਤ ਖਤਰਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਇਕ ‘ਵਿਆਪਕ ਪਹੁੰਚ’ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ, ਬਲਕਿ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ’ਚ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਲੰਬੀ ਮਿਆਦ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਕਿਹਾ। 

ਅਧਿਐਨ ’ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ’ਚ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਘਟਾਉਣ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ, ਗਰਮੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ (ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ), ਸ਼ਹਿਰੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਹਰੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ, ਸਮਾਜਕ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਅਤੇ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।