ਹਮੀਰਪੁਰ (ਪੀਟੀਆਈ) :- ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਮੀਰਪੁਰ ਜਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਪਾਨ ਮਸਾਲੇ ਦੇ ਦੋ ਨਾਮੀ ਬਰਾਂਡ ਰਾਜਸ਼੍ਰੀ ਅਤੇ ਕੇਸਰ ਦੇ ਨਮੂਨਿਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਵਿਚ ਗੈਂਬੀਅਰ ਮਿਲਾਉਣ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਕੱਥੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗੈਂਬੀਅਰ ਖਤਰਨਾਕ ਰਸਾਇਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਚਮੜੇ ਨੂੰ ਰੰਗਣ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਦੇ ਸੇਵਨ ਨਾਲ ਗੁਰਦੇ - ਲਿਵਰ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਕੈਂਸਰ ਵਰਗੀ ਖਤਰਨਾਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੋਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਗੈਂਬੀਅਰ ਕੈਮੀਕਲ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਉੱਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿਤੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਹੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਜੌਨ ਹੌਪਕਿੰਸ ਹਸਪਤਾਲ ਨੇ ਵੀ ਗੈਂਬੀਅਰ ਕੈਮੀਕਲ ਨੂੰ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਨ ਵਾਲਾ ਪਦਾਰਥ ਦੱਸਿਆ ਹੈ।

ਪਾਨ ਮਸਾਲੇ ਵਿਚ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਜਿਸ ਗੈਂਬੀਅਰ ਰਸਾਇਣ ਦੀ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ, ਉਹ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਝਾੜੀਨੁਮਾ ਦਰਖਤ (ਯੂਨਕੇਰਿਆ ਕਟੇਚਿਊ) ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ 19ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿਚ ਵਪਾਰ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਬਣਿਆ। ਇਸ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਡਾਈ ਕਰਨ, ਚੀਜਾਂ ਨੂੰ ਰੰਗ ਦੇਣ ਅਤੇ ਹਰਬਲ ਦਵਾਈਆਂ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਦਰਖਤ ਨੂੰ ਪੇਲ ਕਟੇਚਿਊ ਜਾਂ ਵਹਾਈਟ ਕਟੇਚਿਊ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੰਗ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਬੂਟੇ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਉਬਾਲਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਣੀ ਦਾ ਰੰਗ ਭੂਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਛੋਟੇ - ਛੋਟੇ ਕਿਊਬ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਧੁੱਪੇ ਸੁਕਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗੰਧ ਰਹਿਤ  ਵਹਾਇਟ ਕਟੇਚਿਊ ਪੱਤੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਵਲੋਂ ਚੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਲੇ ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਭੂਰਾ ਰੰਗ ਤੱਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਕਾਨਪੁਰ ਦਾ ਜੇ ਕੇ ਕੈਂਸਰ ਹਸਪਤਾਲ ਪਾਨ ਮਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਖਤਰਨਾਕ ਰਸਾਇਣ ਗੈਂਬੀਅਰ ਦੀ ਵੱਧਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰਿਸਰਚ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਸਪਤਾਲ ਨੇ ਕੁੱਝ ਨਾਮੀ ਬਰਾਂਡ ਦੇ ਪਾਨ ਮਸਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਜੌਨ ਹੌਪਕਿੰਸ ਹਸਪਤਾਲ ਜਾਂਚ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਸੀ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਕਿ ਸਾਰੇ ਸੈਂਪਲ ਵਿਚ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਨ ਵਾਲਾ ਗੈਂਬੀਅਰ ਖਤਰਨਾਕ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ।

ਇਸ ਨੂੰ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੈਂਸਰ ਮਾਹਰ ਕਈ ਵਾਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇਸ ਕੈਮੀਕਲ 'ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪਾਨ ਮਸਾਲਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਈ ਕੰਪਨੀਆਂ ਕਹਿ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਗੈਂਬੀਅਰ ਦੇ ਵਿਕਲਪ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੈਰ ਕੱਥਾ (ਭਾਰਤੀ ਕੱਥਾ) ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਖੈਰ ਕੱਥਾ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਪਰ ਕੈਂਸਰ ਮਾਹਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਕੱਥਾ ਖੈਰ ਨਾਮ ਦੇ ਬੂਟੇ ਦੀ ਲੱਕੜੀ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਫਸਲ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਬਿਹਾਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਗੁਜਰਾਤ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਗੈਂਬੀਅਰ ਵਿਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਰੀਆਂ ਧਾਤੂਆਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।