Fact Check: ਹੱਥਾਂ 'ਚ ਬ੍ਰੇਡ ਫੜ੍ਹ ਰੋਂਦੇ ਬੁਜ਼ੁਰਗ ਦੀ ਇਹ ਤਸਵੀਰ 1999 'ਚ ਤੁਰਕੀ 'ਚ ਆਏ ਭੁਚਾਲ ਦੀ ਹੈ 

Fact Check Old image of old man crying having breads in hand shared linked with recent Turkey Earthquake

Team RSFC, (Mohali): ਤੁਰਕੀ-ਸੀਰੀਆ 'ਚ ਭੁਚਾਲ ਨੇ ਇਸ ਸਾਲ ਮਾਨਵ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ਸਭਤੋਂ ਵੱਡੀ ਮਾਰ ਪਹੁੰਚਾਈ ਤੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਇਸ ਭੁਚਾਲ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗਵਾ ਬੈਠੇ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਤੇ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡਿਆ 'ਤੇ ਵਾਇਰਲ ਹੋਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦਰਦ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ। ਹੁਣ ਇਸ ਭੁਚਾਲ ਨਾਲ ਜੋੜ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਵਾਇਰਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਵਿਚ ਇੱਕ ਟੁੱਟੀ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਬੁਜ਼ੁਰਗ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ 'ਚ ਤਿੰਨ ਬ੍ਰੇਡ ਫੜ੍ਹ ਰੋਂਦੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਹੁਣ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਤੁਰਕੀ 'ਚ ਆਏ ਹਾਲੀਆ ਭੁਚਾਲ ਦੀ ਹੈ। ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰ "Rakesh Pandit" ਨਾਂਅ ਦੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਯੂਜ਼ਰ ਨੇ ਕੈਪਸ਼ਨ ਲਿਖਿਆ, "ਚੰਦ ਸੈਕਿੰਡ #ਤੁਰਕੀ_ਭੁਚਾਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਏ ਵਿਅਕਤੀ ਤਿੰਨ ਮਕਾਨਾਂ ਦਾ ਮਾਲਿਕ ਸੀ ਅਤੇ ਚੰਦ ਸੈਕਿੰਡ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਤਿੰਨ ਰੋਟੀਆਂ ਦਾ ਮਾਲਿਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਦੂਜਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਹੱਥ ਚ ਦਿੱਤੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਲੇ ਕੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਕਦੀ ਵੀ ਅੰਹਕਾਰ ਨਾ ਕਰੋ ਸ਼ਮਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਪਲਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀਰਚਤਾ ਚਾਹੇਂ ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਇੱਕ ਸੈਕਿੰਡ ਚ ਬਦਲ ਦੇਵੇ ????????"

ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਦਾਅਵੇ ਨਾਲ ਹੋਰ ਯੂਜ਼ਰਸ ਵੀ ਵਾਇਰਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਪੋਕਸਮੈਨ ਨੇ ਜਦੋਂ ਦਾਅਵੇ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਪਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਤੁਰਕੀ 'ਚ ਆਏ ਹਾਲੀਆ ਭੁਚਾਲ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਇਜ਼ਮੀਰ 'ਚ 1999 'ਚ ਆਏ ਭੁਚਾਲ ਦੀ ਹੈ।

ਪੜ੍ਹੋ ਸਪੋਕਸਮੈਨ ਦੀ ਪੜਤਾਲ;

ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਅਸੀਂ Google Lens ਜ਼ਰੀਏ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਡਿਜੀਟਲ ਟੂਲ ਜ਼ਰੀਏ ਅਸੀਂ ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਰਿਵਰਸ ਇਮੇਜ ਸਰਚ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਰਚ ਨਤੀਜੇ ਦੌਰਾਨ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਬਾਰੇ "https://www.researchgate.net/" ਨਾਂਅ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲੀ। ਇਸ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜੁਲਾਈ 2020 'ਚ ਅਪਲੋਡ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰ "Abdurrahman Antakyalı" ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ।

ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਨਾਲ ਕੈਪਸ਼ਨ ਵੀ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਕੈਪਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਤਸਵੀਰ 1999 'ਚ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਇਜ਼ਮੀਰ 'ਚ ਆਏ ਭੁਚਾਲ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਿੱਚੀ ਗਈ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ 1999 'ਚ ਤੁਰਕੀ-ਇਸਤਾਨਬੁਲ 'ਚ 7 ਤ੍ਰਿਵਰਤਾ ਦਾ ਭੁਚਾਲ ਆਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਆਰਟੀਕਲ ਓਸੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੋਂ ਇਹ ਤਾਂ ਸਾਫ ਹੋਇਆ ਕਿ ਵਾਇਰਲ ਤਸਵੀਰ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ ਕਿਓਂਕਿ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਪਹਿਲਾਂ (2023 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ) ਤੋਂ ਹੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।

ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੀਵਰਡ ਸਰਚ ਜਰੀਏ ਖਬਰਾਂ ਲੱਭਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ। ਅਸੀਂ ਸਭਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੈਪਸ਼ਨ ਨੂੰ Google Translate 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾ 'ਚ ਟਰਾਂਸਲੇਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ Google News Search ਕੀਤਾ।

"ਦੱਸ ਦਈਏ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ 2009 ਦੇ ਕਈ ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਆਰਟੀਕਲ 'ਚ ਅਪਲੋਡ ਮਿਲੀ"

ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਤਸਵੀਰ ਅਗਸਤ 1999 'ਚ ਤੁਰਕੀ 'ਚ ਆਏ ਭੁਚਾਲ ਦੀ ਹੈ। Youtube ਅਕਾਊਂਟ "kiyiccini" ਨੇ 2006 'ਚ ਇਸ ਭੁਚਾਲ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਾਲਾ ਵੀਡੀਓ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸਦੇ ਸਕ੍ਰੀਨਸ਼ੋਟ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਭੁਚਾਲ ਅਤੇ ਤਸਵੀਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਨੂੰ ਇਥੇ ਅਤੇ ਇਥੇ ਕਲਿਕ ਕਰ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

"ਮਤਲਬ ਸਾਫ ਸੀ ਕਿ ਬੁਜ਼ੁਰਗ ਦੀ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਤੁਰਕੀ 'ਚ ਆਏ ਹਾਲੀਆ ਭੁਚਾਲ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀ ਹੈ"

ਨਤੀਜਾ- ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਪੋਕਸਮੈਨ ਨੇ ਜਦੋਂ ਦਾਅਵੇ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਪਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਤੁਰਕੀ 'ਚ ਆਏ ਹਾਲੀਆ ਭੁਚਾਲ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਇਜ਼ਮੀਰ 'ਚ 1999 'ਚ ਆਏ ਭੁਚਾਲ ਦੀ ਹੈ।