ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰੋ ਬਛੜੇ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ
ਜਨਮ ਦੇ ਠੀਕ ਬਾਅਦ ਬਛੜੇ ਦੇ ਨੱਕ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚੋਂ ਕਫ ਜਾਂ ਸ਼ਲੇਸ਼ਮਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰੋ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਾਂ ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੇ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਜੀਭ ਨਾਲ ਚੱਟਣ ਲਗਦੀ...
ਜਨਮ ਦੇ ਠੀਕ ਬਾਅਦ ਬਛੜੇ ਦੇ ਨੱਕ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚੋਂ ਕਫ ਜਾਂ ਸ਼ਲੇਸ਼ਮਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰੋ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਾਂ ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੇ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਜੀਭ ਨਾਲ ਚੱਟਣ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਬਛੜੇ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸੁੱਕਣ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਹ ਅਤੇ ਖੂਨ ਸੰਚਾਰ ਸੁਚਾਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗਾਂ ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਨੂੰ ਚੱਟੋ ਜਾਂ ਠੰਡੀ ਜਲਵਾਯੂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਬਛੜੇ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸੁੱਕੇ ਕੱਪੜੇ ਜਾਂ ਟਾਟ ਨਾਲ ਪੂੰਝ ਕੇ ਸੁਕਾਓ। ਹੱਥ ਨਾਲ ਛਾਤੀ ਨੂੰ ਦਬਾ ਕੇ ਅਤੇ ਛੱਡ ਕੇ ਬਨਾਉਟੀ ਸਾਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੋ। ਨਾਭ ਨਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ 'ਚੋਂ 2-5 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਗੰਢ ਬੰਨ੍ਹ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ
ਅਤੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਹੋਏ ਸਥਾਨ ਤੋਂ 1 ਸੈ.ਮੀ. ਹੇਠੋਂ ਕੱਟ ਕੇ ਟਿੰਕਚਰ ਆਇਓਡੀਨ ਜਾਂ ਬੋਰਿਕ ਐਸਿਡ ਜਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਰ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕ ਲਗਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਵਾੜੇ ਦੇ ਗਿੱਲੇ ਵਿਛੌਣੇ ਨੂੰ ਹਟਾ ਕੇ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਸੁੱਕਾ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਬਛੜੇ ਦੇ ਭਾਰ ਦਾ ਬਿਓਰਾ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਗਾਂ ਦੇ ਥਣ ਅਤੇ ਨਿਪਲਾਂ ਨੂੰ ਕਲੋਰੀਨ ਦੇ ਘੋਲ ਦੁਆਰਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ ਕਰਕੇ ਸੁਕਾਓ। ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦੁੱਧ ਅਰਥਾਤ ਖੀਸ ਦਾ ਪਾਨ ਕਰਨ ਦਿਓ। ਬਛੜਾ ਇਕ ਘੰਟੇ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਕੇ ਦੁੱਧ ਪੀਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਬਛੜੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰੋ।
ਬਛੜੇ ਦਾ ਭੋਜਨ (ਫੀਡਿੰਗ ਕੈਲਵੇਸ) - ਨਵਜਾਤ ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਖੁਰਾਕ ਹੈ ਮਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦੁੱਧ, ਅਰਥਾਤ ਖੀਸ। ਖੀਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਮਾਂ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਬਛੜੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ 3 ਤੋਂ 7 ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਤਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਬਛੜੇ ਦੇ ਲਈ ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਸਰੋਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪ੍ਰਤੀਪਿੰਡ ਵੀ ਉਪਲਬਧ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਛੂਤ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਣ ਸਬੰਧੀ ਕਮੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਖੀਸ ਉਪਲਬਧ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜਨਮ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਨਵਜਾਤ ਨੂੰ ਖੀਸ ਪਿਲਾਉਂਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਨਮ ਦੇ ਬਾਅਦ ਖੀਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਬਛੜੇ ਨੂੰ 3 ਤੋਂ 4 ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਮਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਬਛੜਾ ਬਨਸਪਤੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਮਾਂਡ ਅਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਨੂੰ ਪਚਾਉਣ 'ਚ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਅੱਗੇ ਵੀ ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਉਣਾ ਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਅਨਾਜ ਖਿਲਾਉਣ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਮਹਿੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦ੍ਰਵ ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਲਗਭਗ ਕਮਰੇ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਖੁਆਉਣ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਰੱਖੋ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਖਿਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੋਰ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਸਾਫ ਅਤੇ ਸੁੱਕੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਰੱਖੋ। ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ ਹਰ ਸਮੇਂ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਤਾਜ਼ਾ ਪਾਣੀ ਉਪਲਬਧ ਰਹੇ। ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਲੋੜ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਇੱਕ ਹੀ ਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੀਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬਰਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ।
ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਖਿਲਾਉਣ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਖਾਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਵਿਵਸਥਾ ਅਪਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ: ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੁੱਧ ਤੇ ਪਾਲਣਾ, ਮੱਖਣ ਕੱਢਿਆ ਹੋਇਆ ਦੁੱਧ ਦੇਣਾ, ਦੁੱਧ ਦੀ ਬਜਾਏ ਹੋਰ ਦ੍ਰਵ ਪਦਾਰਥ ਜਿਵੇਂ ਤਾਜ਼ਾ ਲੱਸੀ, ਦਹੀਂ ਦਾ ਮਿੱਠਾ ਪਾਣੀ, ਦਲੀਆ ਆਦਿ ਦੇਣਾ, ਦੁੱਧ ਦੇ ਵਿਕਲਪ ਦੇਣਾ, ਕਾਫ ਸਟਾਰਟਰ ਦੇਣਾ, ਪੋਸ਼ਕ ਗਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਉਣਾ। ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜੇਕਰ ਸੰਪੂਰਨ ਦੁੱਧ ਦੀ ਉਪਲੱਬਧਤਾ ਘੱਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਮੱਖਣ ਕੱਢਿਆ ਹੋਇਆ ਦੁੱਧ, ਲੱਸੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਦੁੱਧ ਵਾਲਾ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਖੁਰਾਕ, ਬਛੜੇ ਦੀ ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਖੁਰਾਕ ਇੱਕ ਸਾਂਦ੍ਰ ਪੂਰਕ ਆਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਅਜਿਹੇ ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਜਾਂ ਹੋਰ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ 'ਤੇ ਪਾਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।
ਬਛੜੇ ਦੀ ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਖੁਰਾਕ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਨਾਲ ਮੱਕੀ ਅਤੇ ਜਵੀ ਜਿਹੇ ਅਨਾਜਾਂ ਨਾਲ ਬਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਚਾਵਲ, ਕਣਕ ਅਤੇ ਜਵਾਰ ਜਿਹੇ ਅਨਾਜਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਇਸ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਛੜੇ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਤ ਆਹਾਰ ਵਿੱਚ 10 % ਤੱਕ ਗੁੜ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਧੀਆ ਕਿਸਮ ਦੇ ਤਣਾਅਯੁਕਤ ਪੱਤੇਦਾਰ ਸੁੱਕੇ ਦਲਹਨੀ ਪੌਦੇ ਛੋਟੇ ਬਛੜੇ ਦੇ ਲਈ ਰੇਸ਼ੇ ਦਾ ਚੰਗਾ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਦਾਲਾਂ, ਘਾਹ ਅਤੇ ਪਰਾਲੀ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵੀ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਧੁੱਪ ਲਗਾਈ ਹੋਈ ਘਾਹ, ਜਿਸ ਦੀ ਹਰਿਆਲੀ ਬਰਕਰਾਰ ਹੋਵੇ, ਵਿਟਾਮਿਨ-ਏ, ਡੀ ਅਤੇ ਬੀ-ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿਟਾਮਿਨਾਂ ਦਾ ਚੰਗਾ ਸਰੋਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸਾਇਲੇਜ਼ ਵਾਧੂ ਰੂਪ ਨਾਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਜ਼ਿਆਦਾ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਸਾਇਲੇਜ਼ ਖੁਆਉਣਾ ਬਛੜੇ ਵਿੱਚ ਦਸਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਛੜੇ ਦੇ 4 ਤੋਂ 6 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਹੋ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੱਕ ਸਾਇਲੇਜ਼ ਨੂੰ ਰੇਸ਼ੇ ਦੇ ਸਰੋਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਉਪਯੋਗੀ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਮੱਕੀ ਅਤੇ ਜਵਾਰ ਦੇ ਸਾਇਲੇਜ਼ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਲੋੜੀਂਦੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਡੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 2 ਤੋਂ 4 ਯਤੀਮ ਬਛੜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫਤੇ ਤੋਂ ਹੀ ਘੱਟ ਚਰਬੀ-ਯੁਕਤ ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਚੋਣ ‘ਚ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਪੂਰਵਕ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੁਕੀ ਘਾਹ ਦੇ ਨਾਲ ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਸੁੱਕੀ ਖੁਰਾਕ ਜਿੰਨੀ ਘੱਟ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਓਨਾ ਚੰਗਾ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਛੜਿਆਂ ਦਾ 2 ਤੋਂ 3 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਦੁੱਧ ਛੁਡਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਛੜੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਆਹਾਰ (ਕਾਫ ਸਟਾਰਟਰ) ਦਾ ਤਰਲ ਰੂਪ ਹੈ ਦਲੀਆ। ਇਹ ਦੁੱਧ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਚਾਰ ਹਫਤੇ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਬਛੜੇ ਦੇ ਲਈ ਦੁੱਧ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਘੱਟ ਕਰਕੇ ਭੋਜਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਲੀਏ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 20 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਦੇਣਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਛੜੇ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਨਾਲ ਸਟਾਰਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁੱਕਾ ਕਾਫ ਸਟਾਰਟਰ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਸੁੱਕੀ ਘਾਹ ਜਾਂ ਚਾਰਾ ਖਾਣ ਦੀ ਆਦਤ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 7 ਤੋਂ 10 ਹਫ਼ਤੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਛੜੇ ਦਾ ਦੁੱਧ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੁੜਵਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।