ਚੀਨ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਪਾਰ ਨਿਰਭਰਤਾ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ : UNCTAD

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਕਾਨਫਰੰਸ (ਯੂ.ਐੱਨ.ਸੀ.ਟੀ.ਏ.ਡੀ.) ਦੀ ਇਕ ਰੀਪੋਰਟ ’ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਪਾਰ ਨਿਰਭਰਤਾ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ’ਚ ਛਪੀ ਰੀਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਚੀਨ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਪਾਰ ਨਿਰਭਰਤਾ 2023 ’ਚ 1.2 ਫੀ ਸਦੀ ਵਧੀ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ’ਤੇ 0.6 ਫੀ ਸਦੀ ਦੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ। 

ਇਹ ਉਤਪਾਦਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ (ਪੀ.ਐਲ.ਆਈ.) ਯੋਜਨਾ ਅਤੇ ਕੁਆਲਿਟੀ ਕੰਟਰੋਲ ਹੁਕਮਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਚੀਨ ’ਤੇ ਅਪਣੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਘਟਾਉਣ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੀ.ਐਲ.ਆਈ. ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਥਾਨਕ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ, ਪਰ ਬਾਅਦ ’ਚ ਦੇਸ਼ ’ਚ ਸਸਤੇ ਚੀਨੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਦਾਖਲੇ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 

ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਵਪਾਰ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਨੇੜਤਾ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਸਥਿਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਜਾਂ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 2022 ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੋਂ, ਵਪਾਰ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਨੇੜਤਾ ’ਚ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋ-ਪੱਖੀ ਵਪਾਰ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਭੂ-ਸਿਆਸੀ ਰੁਖ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਵਪਾਰ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਪਾਰਕ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਪੱਖ ’ਚ ਗਲੋਬਲ ਵਪਾਰ ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਰੁਝਾਨ 2023 ਦੀ ਆਖਰੀ ਤਿਮਾਹੀ ’ਚ ਨਰਮ ਹੋਇਆ ਹੈ। 

ਯੂ.ਐੱਨ.ਸੀ.ਟੀ.ਏ.ਡੀ. ਦੇ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਨੇ ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਜੰਗ ਕਾਰਨ ਵਪਾਰ ’ਚ ਵੱਡੀ ਤਬਦੀਲੀ ਵਿਖਾਈ। ਚੀਨ ’ਤੇ ਰੂਸ ਦੀ ਵਪਾਰ ਨਿਰਭਰਤਾ ਰੀਕਾਰਡ 7.1٪ ਵਧੀ, ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ’ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਨਿਰਭਰਤਾ 5.3٪ ਘੱਟ ਗਈ। ਰੀਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ‘‘ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਰੂਸੀ ਤੇਲ ਨੂੰ ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਤੋਂ ਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਲ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ। ਚੀਨ ਦੇ ਕਸਟਮ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ 2023 ਵਿਚ ਰੂਸ ਨਾਲ ਚੀਨ ਦਾ ਦੋ-ਪੱਖੀ ਵਪਾਰ ਰੀਕਾਰਡ 240 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਰੂਸ ਨੇ ਵੀ ਚੀਨੀ ਸਾਮਾਨ ਖਰੀਦਣਾ ਵਧਾ ਦਿਤਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੂਸ ਛੱਡਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ ਸੀ।’’

ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ 2023 ’ਚ ਚੀਨ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ’ਚ 1.2 ਫੀ ਸਦੀ ਦੀ ਕਟੌਤੀ ਕਰਨ ’ਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਅਤੇ ਮੈਕਸੀਕੋ ’ਤੇ ਅਪਣੀ ਵਪਾਰਕ ਨਿਰਭਰਤਾ ਵਧਾ ਦਿਤੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਆਰਥਕਤਾ ਦੀ ਦੂਜੇ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਦੀ ਗਣਨਾ ਨਿਰਭਰ ਆਰਥਕਤਾ ਦੇ ਕੁਲ ਵਪਾਰ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਵਲੇ ਵਪਾਰ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰੀਪੋਰਟ ’ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਅਨੁਪਾਤ ’ਚ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੀ ਇਸੇ ਮਿਆਦ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਚਾਰ ਤਿਮਾਹੀ ਔਸਤ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।