Nabard survey

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨੀ, ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ, ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਆਦਿ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਤਸਵੀਰ ਨਾਬਾਰਡ ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਤੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਪੇਂਡੂ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੀ ਔਸਤ ਕਮਾਈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੈਨਿਕ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਤੋਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਰਵੇਖਣ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 90 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਪੇਂਡੂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਹੁਣ ਮੋਬਾਇਲ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਚਤ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸਾ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ੇ 52.5 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਪਰਵਾਰਾਂ  'ਤੇ ਕਰਜ ਦਾ ਬੋਝ ਹੈ।  

ਇਕ ਪੇਂਡੂ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਔਸਤ ਸਾਲਾਨਾ ਕਮਾਈ 1,07,172 ਰੁਪਏ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਗ਼ੈਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ੇ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੀ ਔਸਤ ਕਮਾਈ 87,228 ਰੁਪਏ ਰਹੀ। ਮਹਿਨਾਵਾਰ ਆਮਦਨੀ ਦਾ 19 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਔਸਤ ਆਮਦਨੀ ਵਿਚ ਦਿਹਾੜੀ ਮਜਦੂਰੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 40 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੇ ਔਸਤ ਕਮਾਈ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ (16,020) ਸੱਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਕੇਰਲ (15130) ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ (12072) ਹੈ। ਉਥੇ ਹੀ, ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਅੰਤਮ ਪਾਇਦਨ 'ਤੇ ਖੜੇ ਤਿੰਨ ਰਾਜ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (6,257), ਝਾਰਖੰਡ (5854) ਅਤੇ ਆਂਧ੍ਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (5842) ਹਨ।  

ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, 87 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਪਰਵਾਰਾਂ 'ਚ ਮੋਬਾਇਲ ਹੈ ਤਾਂ 58 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਪਰਵਾਰ ਟੀਵੀ ਨਾਲ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। 34 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਦੇ ਕੋਲ ਦੋਪਹਿਆ ਵਾਹਨ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ 3 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਕਾਰ ਹੈ। 2 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਦੇ ਕੋਲ ਲੈਪਟਾਪ ਅਤੇ ਏਸੀ ਹੈ।  ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬੈਂਕਿੰਗ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਚਲਾਏ ਗਏ ਵਿੱਤੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ 88.1 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਪਰਵਾਰਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਬਚਤ ਖਾਤੇ ਹਨ। 88.1 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਪੇਂਡੂ ਪਰਵਾਰਾਂ ਅਤੇ 55 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਕਿਸਾਨ ਪਰਵਾਰਾਂ ਕੋਲ ਇਕ ਬੈਂਕ ਖਾਤਾ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪਰਵਾਰ ਬਚਤ ਔਸਤਨ 17,488 ਰੁਪਏ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ੇ ਕਰੀਬ 26 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਪਰਵਾਰ ਅਤੇ ਗੈਰ - ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਦੇ 25 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਪਰਵਾਰ ਬੀਮੇ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿਚ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ, 20.1 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਕਿਸਾਨ ਪਰਵਾਰਾਂ ਨੇ ਪੈਂਸ਼ਨ ਯੋਜਨਾ ਲਈ ਹੈ ਜਦਕਿ ਇਸਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 18.9 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਗੈਰ - ਕਿਸਾਨ ਪਰਵਾਰਾਂ ਕੋਲ ਪੈਂਸ਼ਨ ਯੋਜਨਾ ਹੈ। ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਦਿਨ ਤੱਕ ਬਕਾਏ ਕਰਜ਼ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ (ਆਈਓਆਈ), ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ੇ 52.5 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਪਰਵਾਰਾਂ ਅਤੇ 42.8 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਗੈਰ - ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪਰਵਾਰਾਂ 'ਤੇ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ।

ਅੱਜ ਜਾਰੀ ਨਾਬਾਰਡ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਤੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਰਵੇਖਣ (ਐਨਏਐਫਆਈਐਸ) ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਪੱਧਰ 'ਤੇ 47.4 ਪੇਂਡੂ ਪਰਵਾਰਾਂ 'ਤੇ ਕਰਜ਼ ਹੈ।