E-waste

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਪੁਰਾਣੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਮਬਾਈਲ ਫੋਨ, ਕੰਪਿਊਟਰ, ਲੈਪਟਾਪ, ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਆਦਿ ਦਾ ਗਲਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾਂ ਜਾਂਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਇਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਉਪਕਰਣਾਂ ਵਿਚ ਸੋਨਾ, ਚਾਂਦੀ ਅਤੇ ਤਾਂਬੇ ਜਿਹੀਆਂ ਕਈ ਕੀਮਤੀ ਧਾਤੂਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਧਾਤੂਆਂ ਨੂੰ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਕੂੜੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਤਰੀਕੇ ਅਪਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਤਕਨੀਕ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਏ ਬਿਨਾਂ ਈ-ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਮੁੜ ਤੋਂ ਵਰਤੋਂਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੌਮੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸੰਸਥਾ, ਮਿਜ਼ੋਰਮ, ਸੀਐਸਆਈਆਰ, ਆਈਐਮਐਮਟੀ, ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਅਤੇ ਐਸਆਰਐਮ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ, ਮੋਦੀਨਗਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ  ਈ-ਕੂੜੇ ਨਾਲ ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ

ਜਿਹੀਆਂ ਕੀਮਤੀ ਧਾਤੂਆਂ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਇਕ ਨਵੀਂ ਤਕਨੀਕ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਵੀਂ ਤਕਨੀਕ ਕੁੱਲ ਸੱਤ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸੱਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਈਕਰੋਵੇਵੇ ਭੱਠੀ ਵਿਚ 1450-1600 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗ੍ਰੇਡ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ 45 ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਈ-ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਘਲ ਹੋਏ ਪਲਾਸਟਿਕ ਅਤੇ ਧਾਤੂ ਤੋਂ ਲਾਵਾ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖੋਜਕਰਤਾ ਰਾਜੇਂਦਰਪ੍ਰਸਾਦ ਮਹਾਪਾਤਰਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਈ-ਕੂੜੇ ਦਾ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਿਪਟਾਰਾ ਬਹੁਤ ਚੁਨੌਤੀਪੂਰਨ ਹੈ। ਸਾਧਾਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਈ-ਕੂੜੇ ਨਾਲ ਕੀਮਤੀ ਧਾਤਾਂ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਫਲ ਭੱਟੀ ਅਤੇ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਤਕਨੀਕ ਦੇ ਨਾਲ ਰਸਾਇਣਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਦੋ ਸੀਨੀਅਰ

ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਰਵਾਇਤੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮਾਈਕ੍ਰੋਵੇਵ ਵਾਲੀ ਇਹ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਨਵੀਂ ਤਕਨੀਕ ਵਿਚ ਘੱਟ ਸਮਾਂ, ਘੱਟ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਅਤੇ ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਈ-ਕੂੜੇ ਨਾਲ ਕੀਮਤੀ ਧਾਤਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਤੋਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।  ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆਵੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੰਜਵਾਂ ਈ-ਕੂੜਾ ਉਤਪਾਦਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ।