ਉਹ ਸੰਤ ਪੁਰਖ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਝਲਕਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਧਰਮ -ਸਮੂਹ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ, ਪੀਐਮ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰਜ ‘ਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਨ-ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੁਬਾਗ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ  ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਭੂਮੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਇਸ ਪਾਵਨ ਧਰਤੀ ਦਾ ਜਿਕਰ ਪੀਐਮ ਨੇ ਦਿਲ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਜਰੂਰ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਜਾਨਣਾ ਚਾਹੀਦੈ ਕਿ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦਾ 550ਵਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ 12 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਅਤੇ ਸਮੂਹ ਸੰਗਤ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੁਬਾਗ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਪ੍ਰਭਾਤਫੇਰੀਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਜਾਰੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਹੀ ਬੀਐਚਯੂ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਲੰਗਰ ਵੀ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਨੇ ਇੱਥੇ ਕੀਤੀ ਸੀ ਸ਼੍ਰਾਪਗ੍ਰਸਤ ਵਿਦਵਾਨ ਦੀ ਮੁਕਤੀ

ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੁਬਾਗ ਦੇ ਮੁੱਖ ਗ੍ਰੰਥੀ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਫਰਵਰੀ 1507 ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਮੌਕੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ‘ਤੇ ਸਨ। ਮੌਜੂਦਾ ਗੁਰੁਦਵਾਰੇ ਦੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਥੇ ਸੁੰਦਰ ਬਾਗ ਸੀ। ਇਸ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਸ਼ਬਦ-ਕੀਰਤਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਬਾਗ  ਦੇ ਮਾਲਕ ਪੰਡਿਤ ਗੋਪਾਲ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਗਤ ਬਣ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਆਕਰਸ਼ਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਨਗਰੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੈ-ਜੈਕਾਰ ਹੋਣ ਲੱਗੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਕਈ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੰਡਿਤ ਚਤੁਰਦਾਸ ਈਸ਼ਰਿਆਵਸ਼ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਦੇ ਕੋਲ ਪੁੱਜੇ। ਇਸ ‘ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਮੁਸਕੁਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਆਪ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੰਡਤ ਚਤੁਰਦਾਸ ਜੀ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕਰਨੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਸ ਬਾਗ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਕੁੱਤਾ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਇੱਥੇ ਲਿਆਓ,  ਉਹੀ ਤੁਹਾਡੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਵੇਗਾ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਝਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪੈਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਸਮਝੇ ਪੰਡਿਤ ਜੀ ਕੁੱਝ ਹੀ ਦੂਰ ਗਏ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਤਾ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਨੂੰ ਉਹ ਲੈ ਕੇ ਆਏ। 

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਨੇ ਜਦੋਂ ਉਸ ਉੱਤੇ ਨਜ਼ਰ ਪਾਈ ਤਾਂ ਕੁੱਤੇ  ਦੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਸੁੰਦਰ ਸਵਰੂਪ ਧੋਂਦੀ, ਜਨੇਊ, ਟਿੱਕਾ, ਮਾਲਾ ਆਦਿ ਧਾਰਨ ਕੀਤੇ ਇੱਕ ਵਿਦਵਾਨ ਬੈਠਾ ਨਜ਼ਰ ਆਇਆ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪੁੱਛਣ ‘ਤੇ ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਵੀ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਵਿਦਵਾਨ ਸੀ,  ਲੇਕਿਨ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਹੈਂਕੜ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਸਾਧੂ,  ਸੰਤ, ਮਹਾਤਮਾ, ਜੋਗੀ, ਸੰਨਿਆਸੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਸਤਰਰਥ ਨਾਰ ਨਿਰੁਤਰ ਕਰ ਇੱਥੋਂ ਭਜਾ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਇੱਕ ਮਹਾਂ ਪੁਰਸ਼ ਨਾਲ ਕਾਫ਼ੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਧਰਮ ‘ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।

ਮਾਫੀ ਮੰਗਣ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਲਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋਵੇਗਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਹੀ ਤੁਹਾਡੀ ਮੁਕਤੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਅਤੇ ਬਾਹਰਲਾ ਆਡੰਬਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਲਿਪਤ ਹਾਂ, ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੱਦ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਨਿਸ਼ਚਾ ਦੇ ਨਾਲ ਪਰਮ ਪਿਤਾ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਨਿਰਾਲੇ ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰ ਸ਼ਰਧਾਪੂਰਵਕ ਗੁਰੂ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਝੁਕ ਗਏ,  ਉਥੇ ਹੀ ਪੰਡਤ ਚਤੁਰਦਾਸ ਦਾ ਮਨ ਵੀ ਨਿਰਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ‘ਤੇ ਪੰਡਤ ਗੋਪਾਲ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਤੁਹਾਡੇ ਚਰਨ ਪੈਣ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਇਹ ਬਾਗ ਪਵਿੱਤਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਹੁਣ ਇਹ ਬਾਗ ਤੁਹਾਡੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਉਸੀ ਦਿਨ ਤੋਂ ਇਹ ਬਾਗ ‘ਗੁਰੂਬਾਗ’  ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਿਆ।