Vikas Dubey

ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਇਕ ਲੜੀਵਾਰ ਨਾਟਕ 'ਪਾਤਾਲ ਲੋਕ' ਟੀਵੀ ਤੇ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਵਾਲੇ ਹਰ ਭਾਰਤੀ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਅਪਣੀ ਝਲਕ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਸੀ। ਨਾਟਕ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਝੁੱਗੀ ਝੌਂਪੜੀਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਅਤੇ ਲੜੀ, ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ, ਧਾਰਮਕ ਡੇਰਿਆਂ ਤੋਂ ਲੰਘਦੀ ਹੋਈ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ 'ਤੇ ਆ ਕੇ ਖੜੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 

ਇਸ ਕੜੀ ਵਿਚ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਸਿਸਟਮ ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਦਬਕਾਉਂਦਾ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਿਥੇ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਕਾਬੂ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਹਰ ਪੁਰਜ਼ੇ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਜਾਲ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਢਾਲ ਵੀ ਮਿਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਗਹਿਰਾਈਆਂ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਾਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਅਪਣੀ ਤਾਕਤ ਮੰਨਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਲੜੀਵਾਰ ਵਿਚ ਇਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਅਫ਼ਸਰ ਇਸ ਸਾਰੀ ਕੜੀ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਪਰ ਆਖ਼ਰ ਵਿਚ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਸਾਹਮਣੇ ਝੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅੰਤ ਵਿਚ ਇਕ ਡਾਇਲਾਗ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ ਚੁਭ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਡਾਇਲਾਗ ਇਹ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਇਸ ਭਾਰਤੀ ਸਿਸਟਮ ਵਿਚ ਇਕ ਕਿਰਦਾਰ (ਅਪਣਾ ਰੋਲ) ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦ ਵੀ ਕੋਈ ਉਸ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, 

ਉਹ ਹਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਥੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਗਿਰਗਿਟ ਵਾਂਗ ਰੰਗ ਬਦਲਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੱਚ ਤਾਂ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਇਕ ਬਦਮਾਸ਼ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੋਵੇ, ਗੁੰਡਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਬਾਹੂਬਲੀ, ਉਹ ਹਟਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈਣ ਵਾਸਤੇ ਅਗਲਾ ਤਿਆਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਤ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਬਦਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

'ਪਾਤਾਲ ਲੋਕ' ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਖ਼ੂਨੀ-ਅਤਿਵਾਦੀ, ਗੁੰਡੇ, ਸੇਠ, ਧਰਮ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ  ਅਤੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੀ ਮਿਲੀਭੁਗਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੈਵਾਨੀਅਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਬੁਧੀਜੀਵੀਆਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਛਵੀ ਨੂੰ ਆਰਸੀ ਬਣ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਜਦ ਵਿਕਾਸ ਦੁਬੇ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸੇ ਲੜੀਵਾਰ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।

ਵਿਕਾਸ ਦੁਬੇ ਨੇ ਸ਼ਾਇਦ ਅਪਣੀ ਮਿਥੀ ਹੋਈ ਥਾਂ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉਠਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਅੰਜਾਮ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਜੇਲ ਦੀ ਕੋਠੜੀ ਤਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਣ ਦਿਤਾ ਗਿਆ। ਇਕ ਗੁੰਡੇ ਵਾਸਤੇ ਨਿਆਂ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਠ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਜਿਸ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅੱਠ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹਲਾਕ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ? ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਡੰਡਾ ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁੰਡਿਆਂ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ

ਬਲਕਿ ਪੂਰਾ ਸਿਸਟਮ ਹੀ ਅਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਗੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਤ-ਪਨਾਹੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸਿਸਟਮ ਹੈ ਜੋ ਉਦੋਂ ਤਕ ਉਸ ਨਾਲ ਖੜਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਤਕ ਕੋਈ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਕੁੜਿੱਕੀ ਵਿਚ ਫਸਦਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਵਿਕਾਸ ਦੁਬੇ ਦੇ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ 'ਤੇ ਬੜੇ ਸਵਾਲ ਚੁੱਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੋਂ 2 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਿਉਂ ਹਟਾ ਦਿਤਾ ਗਿਆ? ਉਸ ਦੀ ਗੱਡੀ ਕਿਉਂ ਬਦਲੀ ਗਈ? 60 ਕਤਲਾਂ ਦੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਵਾਲੇ ਅਪਰਾਧੀ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਉਤੇ ਹਥਕੜੀਆਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸਨ?

ਕੋਈ ਇਹ ਵੀ ਪੁੱਛੇਗਾ ਕਿ ਜਿਹੜਾ 52 ਕਤਲਾਂ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਫੜਿਆ ਜਾ ਸਕਿਆ, ਅੱਜ 8 ਪੁਲਸੀਆਂ ਦੇ ਕਤਲਾਂ ਮਗਰੋਂ ਝਟ ਕਿਵੇਂ ਫੜਿਆ ਗਿਆ? ਕੁੱਝ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਦੁਬੇ ਨੇ ਪੁਲਿਸ 'ਤੇ ਵਾਰ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ? ਐਨੇ ਸੰਗੀਨ ਇਲਜ਼ਾਮਾਂ ਤੋਂ ਭੱਜਿਆ ਹੋਇਆ ਮੁਜਰਮ ਮੰਦਰ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਿਉਂ ਕਰੇਗਾ? ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਬੁਲਡੋਜ਼ਰ ਨਾਲ ਤਬਾਹ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ? ਕੀ ਉਥੋਂ ਕੋਈ ਸਬੂਤ ਮਿਲਣੇ ਸਨ?

ਸੱਭ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਇਕ ਹੀ ਜਵਾਬ ਆਵੇਗਾ ਕਿ ਤੁਸੀ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹੀ ਹੋ ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਸੀ ਇਕ ਗੁੰਡੇ ਬਾਰੇ ਪੁਛ ਰਹੇ ਹੋ। ਤੁਸੀ ਪੁਲਿਸ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਚੁੱਕ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਮਨੋਬਲ ਡੇਗ ਰਹੇ ਹੋ। ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕਹੇਗਾ ਕਿ ਇਕ ਗੁੰਡੇ ਨੂੰ ਵੀ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿਚ ਖੜਾ ਹੋ ਕੇ ਅਪਣਾ ਸੱਚ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਨਿਮਰਤ ਕੌਰ