ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਕ ਹਾਲਤ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ
P. V. Narasimha Rao: 1991 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਅਪਣੇ ਦਿੱਲੀ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਵਿਨਸੈਂਟ ਜਾਰਜ ਅੰਦਰ ਆਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬਾਹਰ, ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਆਏ ਅਤੇ ਰਾਜੀਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਮੁੜੇ। ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਤੁਸੀਂ ਬੁੱਢੇ ਹੋ ਗਏ ਹੋ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਵਾਰ ਚੋਣਾਂ ਨਹੀਂ ਲੜਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ..”।
70 ਸਾਲ ਦੇ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਕੇਂਦਰ ਦੀਆਂ ਪਿਛਲੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ, ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲੀ ਸੀ। ਸਾਬਕਾ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਨਟਵਰ ਸਿੰਘ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, "ਜਦੋਂ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਦਰਕਿਨਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਨਰਸਿਮਹਾ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਸਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦੇ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਛੱਡ ਦਿਤੀ ਅਤੇ ਚੁੱਪਚਾਪ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤੀ। ਕੋਈ ਹੰਗਾਮਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ'।
ਮਾਰਚ 1991 ਵਿਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਪਣੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ 45 ਡੱਬੇ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਭੇਜੇ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਜੋਤਿਸ਼ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨ ਇਕ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਰਾਓ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, 'ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਕਿਸਮਤ ਬਦਲਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਮਹੀਨੇ ਹੋਰ ਉਡੀਕ ਕਰੋ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਵਾਪਸ ਜਾਣਾ ਪਵੇਗਾ’। 21 ਮਈ 1991 ਨੂੰ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਹਤਿਆ ਕਰ ਦਿਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ।
ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਮਾਰੀ ਬਾਜ਼ੀ
ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਹਤਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਏ ਲੋਕ ਸਭਾ ਨਤੀਜਿਆਂ 'ਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ 232 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿਤਾ ਸੀ। ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਕਿਸ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਚੁਣੇਗੀ।
17 ਜੂਨ ਨੂੰ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਤਤਕਾਲੀ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇਤਾ ਸ਼ਰਦ ਪਵਾਰ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਖ਼ਬਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈ ਸੀ ਕਿ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨਗੇ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੌਣ ਕਰੇਗਾ। 18 ਜੂਨ ਨੂੰ ਸ਼ਰਦ ਪਵਾਰ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਤਕ ਇਹ ਚਰਚਾ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਰਦ ਪਵਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਹੁਦੇ ਲਈ 'ਢੁਕਵੇਂ' ਹਨ।
ਪੀਵੀ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਸੰਜੇ ਬਾਰੂ ਨੇ ਅਪਣੀ ਕਿਤਾਬ '1991 ਹਾਊ ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਮੇਡ ਹਿਸਟਰੀ' ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, '20 ਜੂਨ ਨੂੰ ਮੈਂ ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਬੰਗਲੇ 'ਤੇ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੀਵੀ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਸਕੱਤਰ ਰਾਮ ਖਾਂਡੇਕਰ ਮੈਨੂੰ ਪੀਵੀ ਦੇ ਲਿਵਿੰਗ ਰੂਮ ਵਿਚ ਲੈ ਗਏ। ਪੀਵੀ ਸੂਤੀ ਲੁੰਗੀ ਅਤੇ ਬਨੈਣ ਪਹਿਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਭਾਗਵਤ ਝਾਅ ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਕੀਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਮੈਂ ਬੈਠਿਆ, ਮੈਂ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਸ਼ਰਦ ਪਵਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੀਵੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਦਿਲੀਪ ਪਡਗਾਓਂਕਰ ਅਤੇ ਰਾਜਦੀਪ ਸਰਦੇਸਾਈ ਸਾਰੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਅਪਣੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਪਾਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਸ਼ਰਦ ਪਵਾਰ ਦੀ ਹਵਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। '
ਸਾਬਕਾ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਨਟਵਰ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਵਨ ਲਾਈਫ ਇਜ਼ ਨਾਟ ਇਨਫ' ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, ‘10 ਜਨਪਥ ਵਿਚ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਅਪਣੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਪੀਐਨ ਹਕਸਰ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਲਈ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੋਗ ਕੌਣ ਹੈ। ਫਿਰ ਹਕਸਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੀਨੀਅਰਤਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੰਕਰ ਦਿਆਲ ਸ਼ਰਮਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਸਹੀ ਹਨ। '
ਨਟਵਰ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, 'ਮੈਨੂੰ ਅਤੇ ਅਰੁਣਾ ਅਸਫ ਅਲੀ ਨੂੰ ਸ਼ੰਕਰ ਦਿਆਲ ਸ਼ਰਮਾ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕੀ ਉਹ ਇਸ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ? ਮੈਂ ਅਤੇ ਅਰੁਣਾ ਸ਼ੰਕਰ ਦਿਆਲ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਦੱਸੀ। ਸ਼ੰਕਰ ਦਿਆਲ ਨੇ ਕਿਹਾ- ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੂਰੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਖਰਾਬ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਬੁਢਾਪਾ ਮੈਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੱਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਦਫਤਰ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੀਐਨ ਹਕਸਰ ਨੇ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦਾ ਨਾਂ ਸੁਝਾਅ ਦਿਤਾ। '
ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਲਈ ਸਿਆਸੀ ਸੰਦ ਸੀ ਰਾਓ?
ਨਟਵਰ ਸਿੰਘ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, "ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਇਕ ਆਮ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ। ਉਹ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਧਰਮ ਵਿਚ ਡੂੰਘੀ ਸਮਝ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਇਕ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਚਿੰਤਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਸੀ। "
ਰਾਓ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਗੁਣ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਗਿਆ। ਵਿਨੈ ਸੀਤਾਪਤੀ ਮੁਤਾਬਕ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਰਾਓ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨ ਵਿਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਰਹਿਣ ਦੌਰਾਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਗਾਂਧੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਰੁਧ ਬਗਾਵਤ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ। ਸ਼ਰਦ ਪਵਾਰ ਅਤੇ ਐਨਡੀ ਤਿਵਾੜੀ ਇਸ ਮਾਪਦੰਡ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਰੀਬੀ ਦੋਸਤ ਸਤੀਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਣਾਂ ਕਾਰਨ ਸੋਨੀਆ ਨੂੰ ਰਾਓ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਝਾਅ ਦਿਤਾ ਸੀ। 29 ਮਈ 1991 ਨੂੰ ਸੀਡਬਲਯੂਸੀ ਦੀ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਮੀਟਿੰਗ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਨੂੰ ਸਰਬਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਇਕ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਸੋਨੀਆ ਨੇ ਰਾਓ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਤਕ ਅੱਗੇ ਰੱਖਿਆ ਜਦੋਂ ਤਕ ਉਸ ਨੇ ਖੁਦ ਸੱਭ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਮਨ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਨੂੰ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ 12.53 ਵਜੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਆਰ ਵੈਂਕਟਰਮਨ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁਕਾਈ ਸੀ।
ਖਜ਼ਾਨੇ 'ਚ ਸਿਰਫ 2 ਹਫਤਿਆਂ ਦੇ ਖਰਚੇ ਦਾ ਸੀ ਪੈਸਾ
ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਇਕ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਨੇਤਾ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਪਣੇ ਪਿਛਲੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸਿਹਤ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਕੋਲ ਵਿੱਤ ਦਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਤਜਰਬਾ ਸੀ। 20 ਜੂਨ 1991 ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ, ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਕੈਬਨਿਟ ਸਕੱਤਰ ਨਰੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਨੂੰ ਮਿਲੇ।
ਪਹਿਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵਿਚ ਨਰਿੰਦਰ ਚੰਦਰਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 8 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਫਾਈਲ ਦਿਤੀ। ਇਸ ਫਾਈਲ 'ਤੇ ਟਾਪ ਸੀਕ੍ਰੇਟ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਕੱਲ੍ਹ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣਗੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੱਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ? ਜਦੋਂ ਪੀਵੀ ਨੇ ਉਹ ਫਾਈਲ ਪੜ੍ਹੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੋਸ਼ ਉੱਡ ਗਏ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਰੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਇੰਨੀ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਨਰੇਸ਼ ਨੇ ਕਿਹਾ- ਨਹੀਂ ਸਰ, ਇਹ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਬਦਤਰ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ ਮਾੜੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਜਨਵਰੀ (1991) ਵਿਚ, ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਵਿਚ ਸਿਰਫ 89 ਕਰੋੜ ਡਾਲਰ ਬਚੇ ਸਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਿਰਫ 2 ਹਫਤਿਆਂ ਦੇ ਆਯਾਤ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ
ਵਿਨੈ ਸੀਤਾਪਤੀ ਅਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਹਾਫ ਲਾਇਨ: ਹਾਊ ਪੀਵੀ ਟਰਾਂਸਫਾਰਮਡ ਇੰਡੀਆ' ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੀਵੀ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਮਾਹਰ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਉਣਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੁਰੰਤ ਅਪਣੇ ਸੰਕਟ ਸਾਥੀ ਅਤੇ ਖਾਸ ਦੋਸਤ ਪੀਸੀ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ।
ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਗਵਰਨਰ ਅਤੇ ਲੰਡਨ ਸਕੂਲ ਆਫ ਇਕਨਾਮਿਕਸ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਆਈਜੀ ਪਟੇਲ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਪਟੇਲ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਦਰਅਸਲ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਬੀਮਾਰ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਵਡੋਦਰਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪਟੇਲ ਨੇ ਇਕ ਹੋਰ ਨਾਮ ਸੁਝਾਅ ਦਿਤਾ। ਇਹ ਨਾਮ ਯੂਜੀਸੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸੀ। ਪੀਵੀ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਮਨਮੋਹਨ ਦੀ ਭਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਫ਼ੋਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਯੂਰਪ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸੇ ਦਿਨ ਰਾਤ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਆਉਣਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨੌਕਰ ਨੇ ਸਵੇਰੇ ਫੋਨ ਚੁੱਕਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦਸਿਆ ਕਿ ਸਾਹਿਬ ਸੁੱਤੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਠਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਘੰਟੇ ਪਹਿਲਾਂ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਨੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਯੂਜੀਸੀ ਦਫ਼ਤਰ ਫੋਨ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, ‘ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਫਲ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਮਿਲੇਗਾ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣਾ ਪਵੇਗਾ’।
ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਢਾਹੁਣ ਸਮੇਂ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਪੂਜਾ
6 ਦਸੰਬਰ 1992 ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਾਰ ਸੇਵਕਾਂ ਨੇ ਅਯੁੱਧਿਆ 'ਚ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਵਿਵਾਦਿਤ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਢਾਹੁਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਚਲੇ ਗਏ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ।
ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਅਪਣੀ ਜੀਵਨੀ 'ਬਿਓਂਡ ਦਿ ਲਾਈਨਜ਼' ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਕਾਰ ਸੇਵਕਾਂ ਨੇ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਢਾਹੁਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਪੀਵੀ ਨੇ ਪੂਜਾ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਢਾਂਚਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਤਾਂ ਹੀ ਉਹ ਪੂਜਾ ਤੋਂ ਉੱਠੇ। ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਨੇਤਾ ਮਧੂ ਲਿਮਯੇ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪੂਜਾ ਦੌਰਾਨ ਜਦੋਂ ਪੀਵੀ ਦੇ ਇਕ ਸਾਥੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਨ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਢਾਂਚਾ ਢਹਿ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਪੂਜਾ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿਤੀ।
ਢਾਂਚਾ ਢਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੀਵੀ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਣ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਕਿ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਕੋਈ ਭੂਮਿਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਯੂਪੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਕਲਿਆਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦਿਤਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਪੀਵੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਮੰਦਰ ਕਿਵੇਂ ਬਣ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਪੀਵੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸੀਆਰਪੀਐਫ ਦੀ ਇਕ ਟੁਕੜੀ ਭੇਜਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਖਰਾਬ ਮੌਸਮ ਕਾਰਨ ਜਹਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਿਆ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਮੰਦਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਨਹੀਂ ਚੱਲੇਗਾ।
ਕੁਲਦੀਪ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜੇਸ਼ ਪਾਇਲਟ ਨੇ ਦਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੀਵੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਇਸ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਹਟਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਰਾਓ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਪੀਵੀ ਨੇ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਇਸ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਹਿੰਦੂ ਗੁੱਸੇ ਹੋਣਗੇ।
ਰਾਓ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਦੇ ਕੁੱਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਲਗਾਤਾਰ ਨਹਿਰੂ-ਗਾਂਧੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਰਸ਼ੀਦ ਕਿਦਵਈ ਅਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਪ੍ਰਾਈਮ ਮਿਨਿਸਟਰ ਆਫ ਇੰਡੀਆ' ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, ‘ਜਨਵਰੀ 1992 ਵਿਚ ਰਾਜ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਨੇ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਵਿਚਾਲੇ ਪਾੜਾ ਹੋਰ ਡੂੰਘਾ ਕਰ ਦਿਤਾ।
ਦਰਅਸਲ, ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਸਕੱਤਰ ਵਿਨਸੈਂਟ ਜਾਰਜ ਨੂੰ ਰਾਜ ਸਭਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮਾਰਗਰੇਟ ਅਲਵਾ ਚੌਥੀ ਵਾਰ ਰਾਜ ਸਭਾ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ 'ਚ ਸਨ। ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕਈ ਨੇਤਾ ਮਾਰਗਰੇਟ ਅਲਵਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਪੀਵੀ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਬਾਰੇ ਸ਼ੱਕ ਸੀ।
ਪੀਵੀ ਰੂਸ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਫੋਨ ਕੀਤਾ। ਸੋਨੀਆ ਨੇ ਕੁੱਝ ਸੰਕੇਤ ਦਿਤੇ ਪਰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ। ਜਦੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਰਾਜ ਸਭਾ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਭੇਜੀ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਮਾਰਗਰੇਟ ਅਲਵਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸੀ, ਪਰ ਵਿਨਸੈਂਟ ਜਾਰਜ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੋਨੀਆ ਅਤੇ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਵਿਚਾਲੇ ਪਾੜਾ ਵਧ ਗਿਆ। '
ਇਹ ਤਣਾਅ ਇੰਨਾ ਵੱਧ ਗਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ 2004 'ਚ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸਸਕਾਰ ਦਿੱਲੀ 'ਚ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿਤਾ ਗਿਆ। ਵਿਨੈ ਸੀਤਾਪਤੀ ਅਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, ਰਾਓ ਦੇ ਬੇਟੇ ਪ੍ਰਭਾਕਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਸਾਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਸੋਨੀਆ ਜੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਸਾਡੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸਸਕਾਰ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਹੋਵੇ। ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਇਥੇ ਬਣੇ”।
ਏਪੀਜੇ ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸ ਤਾਰੀਫ਼
ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਏਪੀਜੇ ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਨੇ 24 ਜਨਵਰੀ, 2013 ਨੂੰ ਆਰਐਨ ਕਾਓ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਵਿਖੇ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੀ ਈਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ 1996 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਤੋਂ ਸਿਰਫ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਏਪੀਜੇ, ਤੁਸੀਂ ਟੀਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰੀਖਣਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰੱਖੋ।
ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਹੁਦੇ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਵਾਜਪਾਈ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ। ਕਲਾਮ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਚਲੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਸਕਣ। ਕਲਾਮ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਇਕ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਸਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:
VP Singh: ਕਿਵੇਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ; ਇੰਝ ਖੋਹੀ ਸੀ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਕੁਰਸੀ
Rajiv Gandhi News: ਸਵੇਰੇ ਹੋਇਆ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਕਤਲ, ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨੇ PM ਵਜੋਂ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਸਹੁੰ
Former PM Morarji Desai: ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਜੀਉਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਪਿਸ਼ਾਬ ਪੀਂਦੇ ਸਾਬਕਾ PM ਮੋਰਾਰਜੀ ਦੇਸਾਈ
Delhi News : ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਜੋ ਘੁੰਮਦੇ-ਘੁੰਮਦੇ ਲਾਹੌਰ ਚਲੇ ਗਏ
