Potato

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ (ਪੀਟੀਆਈ) :- ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਆਲੂ ਉਤਪਾਦਕ ਦੇਸ਼ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਲੂ ਦੇ ਬੀਜ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਘੱਟ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਮੂਲ ਵਜ੍ਹਾ ਨੀਤੀਗਤ ਕੰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਤਿਆਰੀਆਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਹੈ। ਆਲੂ ਦਾ ਬੀਜ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤਕਰੀਬਨ ਨੌਂ ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਆਪਣੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਨਹੀਂ ਵਧਾ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਆਲੂ ਬੀਜ ਦੀ ਆਪੂਰਤੀ ਨੀਦਰਲੈਂਡ ਅਤੇ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਜਿਵੇਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਆਲੂ ਦੇ ਬੀਜ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਫਿਲਹਾਲ ਲਗਭੱਗ ਪੰਜ ਕਰੋੜ ਟਨ ਆਲੂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸਾ ਬੀਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਰਤੋ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬੀਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਆਲੂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦਾ ਮਾਣਕ ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਆਲੂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਤਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਵਪਾਰਕ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾਉਣ ਦੀ ਉਸ ਦੀ ਇੱਛਾ ਉੱਤੇ ਨੀਤੀਗਤ ਕਮੀਆਂ ਭਾਰੀ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਬਾਗਵਾਨੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਮੰਨੀਏ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਆਲੂ ਦਾ ਬੀਜ ਉਗਾਉਣ ਦਾ ਉਪਯੁਕਤ ਤਰੀਕਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੀ ਪੂਰੀ ਵਰਤੋਂ ਨਿਰਿਆਤ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੋ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਯੂਰੋਪ ਦਾ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਨੀਦਰਲੈਂਡ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਆਲੂ ਬੀਜ ਨਿਰਿਆਤਕ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ, ਨੇਪਾਲ, ਭੁਟਾਨ ਅਤੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਜਿਵੇਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਉੱਨਤ ਕਿੱਸਮ ਦੇ ਆਲੂ ਬੀਜ ਦੀ ਆਪੂਰਤੀ ਨੀਦਰਲੈਂਡ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਆਲੂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਇਹ ਅਤਿਅੰਤ ਮੁਫੀਦ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹਨ, ਜਿਸਦਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਚੁੱਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਆਲੂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਕਾਰਗਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਨਾ ਹੋਣ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਨਾਕਾਮੀ ਦੇ ਚਲਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਇਕ ਅੰਕੜੇ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਸਾਲ 2016 ਅਤੇ 2017 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮਾਮੂਲੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਆਲੂ ਬੀਜ ਦੀ ਆਪੂਰਤੀ ਛਿਟਪੁਟ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ ਆਲੂ ਬੀਜ ਦਾ ਨਿਰਿਯਾਤ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਵੱਡੀ ਵਜ੍ਹਾ ਬੀਜ ਵਾਲੇ ਆਲੂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਮਾਣਕ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਰਖਣ ਦੀ ਕੋਈ ਉਚਿਤ ਏਜੰਸੀ ਦਾ ਨਾ ਹੋਣਾ ਹੈ।

ਪੰਜ ਕਰੋੜ ਆਲੂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਇਕ ਏਜੰਸੀ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੀ ਸੇਂਟਰਲ ਪੋਟੈਟੋ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਸੀਮਿਤ ਗਿਣਤੀ ਹੈ।  ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵੱਖ ਅਤੇ ਆਜਾਦ ਨਿਗਰਾਨੀ ਏਜੰਸੀ ਦਾ ਗਠਨ ਕਰਣਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਜੋ ਆਲੂ ਬੀਜ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਜਾਂਚ ਸਕੇ। ਡਾਕਟਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੀ ਕਸੌਟੀ ਉੱਤੇ ਪਰਖੇ ਬਿਨਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਆਲੂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।