World Hepatitis Day

ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਇਕ ਖਤਰਨਾਕ ਅਤੇ ਜਾਨਲੇਵਾ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਣ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ 28 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਵਰਲਡ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਡੇ ਮਤਲਬ ਵਿਸ਼ਵ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲਿਵਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇਸ ਰੋਗ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲਿਵਰ ਵਿਚ ਸੋਜ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਓ ਜੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਜਰੂਰੀ ਗੱਲਾਂ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਚਲਦੇ ਲਿਵਰ ਦੀ ਕਰਿਆ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਗੜਬੜਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 

ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਦਾ ਕਾਰਨ - 
ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਸੰਕਰਮਣ : ਇਸ ਨੂੰ ਵਾਇਰਲ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਸੰਕਰਮਣ (ਇੰਨਫੇਕਸ਼ਨ) ਹੈ। ਚਾਰ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਾਇਰਸ ਹਨ, ਜੋ ਲਿਵਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ - ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਏ, ਬੀ, ਸੀ ਅਤੇ ਈ। ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਦੂਸਿ਼ਤ ਖਾਣੇ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਪੁੱਜਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਵਰਖਾ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਮੌਸਮਾ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 

ਅਲਕੋਹਲ ਲੈਣਾ :  ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੇਵਨ ਨਾਲ ਵੀ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਸੰਭਵ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਲਕੋਹਲਿਕ ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਦਵਾਈਆਂ ਲਿਵਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਵੀ ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਸੰਭਵ ਹੈ। 

ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਏ ਅਤੇ ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਈ ਤੋਂ ਬਚਾਵ - ਕੁੱਝ ਵੀ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਾਣੁਨਾਸ਼ਕ ਸਾਬਣ ਜਾਂ ਫਿਰ ਹੈਂਡ ਸੈਨਿਟਾਈਜਰ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਤੇ ਸਾਰਵਜਨਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਸਫਾਈ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ  ਹੈ। ਗੰਦਲਾ ਅਤੇ ਦੂਸ਼ਿਤ ਪਾਣੀ ਨਾ ਪੀਓ। ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਲੱਗੇ ਅਸੁਰਕਸ਼ਿਤ ਫੂਡ ਸਟਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ ਕਰ ਕੇ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਏ ਅਤੇ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਈ ਵਾਇਰਸ ਤੋਂ ਬਚਾਵ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਏ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਟੀਕਾ (ਵੈਕਸੀਨ) ਵੀ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ। ਇਸ ਵੈਕਸੀਨ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਸੀ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਏ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿ ਸੱਕਦੇ ਹੋ। ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਈ ਦੇ ਵੈਕਸੀਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਕਾਰਜ ਜਾਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। 

ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਬੀ ਅਤੇ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਸੀ ਤੋਂ ਬਚਾਅ - ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਣ ਵਾਲੇ ਵਾਇਰਸ ਦੂਸਿ਼ਤ ਇੰਨਜੇਕਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਲੱਗਣ, ਸਰਜਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਖਰਾਬ ਉਪਕਰਣ, ਨੀਡਲਸ ਅਤੇ ਰੇਜਰਾਂ ਦੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਨਾਲ ਗ੍ਰਸਤ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਤੰਦੁਰੁਸਤ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕਰ ਸੱਕਦੇ ਹਨ। ਜਾਂਚ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਖੂਨ ਚੜਾਉਣ ਨਾਲ ਵੀ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਹੇਪੇਟਾਟਿਸ ਬੀ ਅਤੇ ਸੀ ਤੋਂ ਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਵਜਾਤ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਬੀ ਦਾ ਵਾਇਰਸ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਗ੍ਰਸਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਬਸ਼ਰਤੇ ਕਿ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮਾਂ ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਬੀ ਨਾਲ ਗ੍ਰਸਤ ਹੈ।

ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਟੀਕਾ ਲਗਾ ਕੇ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਏਡਸ ਦੇ ਵਾਇਰਸ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਬੀ ਅਤੇ ਸੀ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਰੀਰਕ ਸੰਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਕਰਣ ਨਾਲ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਫਿਲਹਾਲ ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਸੀ ਦੀ ਵੈਕਸੀਨ ਉਪਲੱਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਸੀ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਡਿਸਪੋਜੇਬਲ ਨੀਡਲ ਅਤੇ ਸਿੰਰਜ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਖੂਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਤੱਤਾਂ  ਨੂੰ ਸਵੈ-ਇੱਛਤ ਖੂਨ ਦਾਨ ਕਰਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਲਓ।

ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਦਾ ਇਲਾਜ - ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਨਾਲ ਗ੍ਰਸਤ ਅਨੇਕ ਮਰੀਜਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਘਰ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਘਰ ਵਿਚ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਉੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਵਾਲੇ ਖਾਣੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਅਰਾਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਟਾਮਨ ਯੁਕਤ ਖਾਣਾ ਜਾਂ ਸਪਲੀਮੇਂਟ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਥੇ ਹੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਰੀਜਾਂ ਨੂੰ ਉਲਟੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਆਸਾਮਾਨੈ ਰੂਪ ਨਾਲ ਖੂਨ ਦਾ ਥੱਕਾ (ਅਬਨਾਰਮਲ ਕਲਾਟਿੰਗ) ਜਮਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ  ਅਜਿਹੇ ਮਰੀਜਾਂ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਕਰਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।  ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਏ ਅਤੇ ਈ ਅਤੇ ਅਲਕੋਹਲਿਕ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਲਈ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਵਾਈਆਂ ਫਿਲਹਾਲ ਉਪਲੱਬਧ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਸਿਰਫ ਮਰੀਜ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 

ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਬੀ ਅਤੇ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਸੀ ਦਾ ਇਲਾਜ - ਬੇਸ਼ੱਕ ਹੁਣ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਈ ਕਾਰਗਰ ਦਵਾਈਆਂ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ, ਜੋ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਬੀ ਅਤੇ ਸੀ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਨਤੀਜੇ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਬੀ ਲਈ ਮੁੰਹ ਨਾਲ ਲਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਐਂਟੀ ਵਾਇਰਲ ਦਵਾਈਆਂ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿਚ ਪੀੜਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਵਾਇਰਲ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਣ ਅਤੇ ਲਿਵਰ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿਚ ਇਹ ਦਵਾਈਆਂ ਕਾਰਗਾਰ ਹਨ। ਇਹ ਦਵਾਈਆਂ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ।

ਜੋ ਮਰੀਜ ਪੁਰਾਣੀ ਜਾਂ ਕਰਾਨਿਕ ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਬੀ ਨਾਲ ਪੀੜਿਤ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਇਲਾਜ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਉਥੇ ਹੀ ਜੋ ਮਰੀਜ ਤੇਜ ਜਾਂ ਗੰਭੀਰ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਨਾਲ ਪੀੜਿਤ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਰੋਗ ਰੋਕਣ ਵਾਲਾ ਤੰਤਰ ਦੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਬੀ ਦੇ ਵਾਇਰਸ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਣ ਉੱਤੇ ਅਨੇਕ ਮਰੀਜਾਂ ਨੂੰ ਐਂਟੀ ਵਾਇਰਲ ਦਵਾਈਆਂ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਲੈਣੀਆਂ ਪੈ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਸੀ ਲਈ ਕਈ ਨਵੀਂ ਕਾਰਗਰ ਐਂਟੀ ਵਾਇਰਲ ਦਵਾਈਆਂ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ।  ਇਹ ਦਵਾਈਆਂ ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਸੀ ਦੇ ਵਾਇਰਸ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। 

ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਦੇ ਲੱਛਣ - ਭੁੱਖ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣਾ, ਘੱਟ ਖਾਣਾ ਜਾਂ ਜੀ ਮਚਲਾਉਣਾ, ਉਲਟੀ ਹੋਣਾ, ਅਨੇਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿਚ ਪੀਲੀਆ ਹੋਣਾ ਜਾਂ  ਬੁਖਾਰ ਆਉਣਾ, ਰੋਗ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਸੋਜ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਢਿੱਡ ਵਿਚ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਇਕੱਠਾ ਹੋਣਾ। ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਅਤਿਅੰਤ ਗੰਭੀਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਕੁੱਝ ਰੋਗੀਆਂ ਦੇ ਮੁੰਹ ਜਾਂ ਨੱਕ ਤੋਂ ਖੂਨ ਦੀ ਉਲਟੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। 

ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਦੀਆਂ ਜਾਂਚਾਂ - ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਦੀ ਡਾਇਗਨੋਸਿਸ ਲਿਵਰ ਫਾਇਬਰੋਸਕੈਨ, ਲਿਵਰ ਦੀ ਬਾਈਓਪਸੀ, ਲਿਵਰ ਫੰਕਸ਼ਨ ਟੇਸਟ ਅਤੇ ਅਲਟਰਾਸਾਉਂਡ ਆਦਿ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 
ਕੁਝ ਦਵਾਈਆਂ ਤੋਂ ਨੁਕਸਾਨ - ਟੀਬੀ, ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਦੌਰਾ (ਬਰੇਨ ਫਿਟਸ) ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿਚ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਦਰਦ ਨਿਵਾਰਕ (ਪੇਨਕਿਲਰਸ )  ਲਿਵਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੇਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਰੋਗੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਡਾਕਟਰ ਦੁਆਰਾ ਸਮੁਚਿਤ ਮਾਨੀਟਰਿੰਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ। 

ਅਲਕੋਹਲਿਕ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ - ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੇਵਨ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਕਾਫ਼ੀ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਨਾਲ ਅਲਕੋਹਲਿਕ ਹੇਪੇਟਾਈਟਿਸ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵੱਧਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਹੇਪੇਟਾਇਟਿਸ ਦੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ ਕਰੋ। ਅਲਕੋਹਲ ਲਿਵਰ ਨੂੰ ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਤੱਦ ਚੱਲਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਜਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਜਕੜ ਚੁੱਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।