ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਬੈਂਕ 2000 ਦੇ ਨੋਟ ਨੂੰ ਐਕਸਚੇਂਜ/ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਇਨਕਾਰ ?

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ.) ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ. ਦੇ ਸਰਕੂਲਰ ਅਨੁਸਾਰ, 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ 30 ਸਤੰਬਰ, 2023 ਤਕ ਕਾਨੂੰਨੀ ਟੈਂਡਰ ਰਹਿਣਗੇ। 2000 ਦੇ ਨੋਟ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ 30 ਸਤੰਬਰ 2023 ਤਕ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।

ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਬੈਂਕ 2000 ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟ ਨੂੰ ਬਦਲਣ/ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ?

ਜੇਕਰ ਬੈਂਕ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟ ਨੂੰ ਬਦਲਣ/ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਕਰਤਾ/ਪੀੜਤ ਗ੍ਰਾਹਕ ਪਹਿਲਾਂ ਸਬੰਧਤ ਬੈਂਕ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਜੇਕਰ ਬੈਂਕ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 30 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਜੇਕਰ ਸ਼ਿਕਾਇਤਕਰਤਾ ਬੈਂਕ ਦੁਆਰਾ ਦਿਤੇ ਗਏ ਜਵਾਬ/ਰੈਜ਼ੋਲੂਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਕਰਤਾ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ - ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਲੋਕਪਾਲ ਸਕੀਮ (ਆਰ.ਬੀ.) ਦੇ ਤਹਿਤ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸਿਸਟਮ ਪੋਰਟਲ (cms.rbi.org.in) 'ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ

1. ₹2000 ਮੁੱਲ ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟ ਕਿਉਂ ਵਾਪਸ ਲਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ?

ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ. ਐਕਟ, 1934 ਦੀ ਧਾਰਾ 24(1) ਦੇ ਤਹਿਤ ਨਵੰਬਰ 2016 ਵਿਚ ₹2000 ਮੁੱਲ ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਰੇ ₹500 ਅਤੇ ₹1000 ਦੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਟੈਂਡਰ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਮੁਦਰਾ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

₹2000 ਮੁੱਲ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੋਟ ਮਾਰਚ 2017 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ 4-5 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅਪਣੇ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੇ ਅੰਤ 'ਤੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੁੱਲ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੋਰ ਮੁੱਲਾਂ ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਸਟਾਕ ਜਨਤਾ ਦੀ ਮੁਦਰਾ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਉਪਰੋਕਤ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੀ "ਕਲੀਨ ਨੋਟ ਪਾਲਿਸੀ" ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ₹2000 ਮੁੱਲ ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

2. ਕਲੀਨ ਨੋਟ ਪਾਲਿਸੀ ਕੀ ਹੈ?

ਇਹ ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ. ਦੁਆਰਾ ਜਨਤਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅਪਣਾਈ ਗਈ ਨੀਤੀ ਹੈ।

3. ਕੀ ₹2000 ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਟੈਂਡਰ ਸਥਿਤੀ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ?

ਹਾਂ। ₹2000 ਦਾ ਬੈਂਕ ਨੋਟ ਅਪਣੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਟੈਂਡਰ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇਗਾ

4. ਕੀ ਆਮ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ₹2000 ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ?

ਹਾਂ, ਜਨਤਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਅਪਣੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ₹2000 ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਵਿਚ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਨ੍ਹਾਂ  ਨੂੰ 30 ਸਤੰਬਰ, 2023 ਨੂੰ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਨ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਬਦਲੀ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

5. ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਅਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖੇ ₹2000 ਮੁੱਲ ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?

ਜਨਤਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਅਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖੇ ₹2000 ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਨ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਬਦਲੀ ਲਈ ਬੈਂਕ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਖਾਤਿਆਂ ਵਿਚ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ₹2000 ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ 30 ਸਤੰਬਰ, 2023 ਤਕ ਸਾਰੇ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿਚ ਉਪਲਬਧ ਹੋਵੇਗੀ। ਵਟਾਂਦਰੇ ਦੀ ਸਹੂਲਤ RBI ਦੇ 19 ਖੇਤਰੀ ਦਫ਼ਤਰਾਂ (ROs) ਵਿਚ ਵੀ ਉਪਲਬਧ ਹੋਵੇਗੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ 30 ਸਤੰਬਰ, 2023 ਤਕ ਜਾਰੀ ਵਿਭਾਗ ਹਨ।

6. ਕੀ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ 2000 ਦੇ ਨੋਟ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਸੀਮਾ ਹੈ?

ਕੇ.ਵਾਈ.ਸੀ. ਨਿਯਮਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਨੂੰਨੀ/ਨਿਯੰਤ੍ਰਕ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਬੈਂਕ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿਚ ਜਮ੍ਹਾ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

7. ਕੀ 2000 ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਰਕਮ 'ਤੇ ਕੋਈ ਸੰਚਾਲਨ ਸੀਮਾ ਹੈ ਜੋ ਬਦਲੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ?

ਜਨਤਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਇਕ ਵਾਰ ਵਿਚ 20 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਤਕ ਦੇ 2 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਨ

8. ਕੀ 2000 ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਬਿਜ਼ਨਸ ਕਰਸਪੌਂਡੈਂਟਸ (BCs) ਰਾਹੀਂ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?

ਹਾਂ, ਇਕ ਖਾਤਾ ਧਾਰਕ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਮੁੱਲ ਵਾਲੇ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਵਟਾਂਦਰਾ BCs ਦੁਆਰਾ 4000/- ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਦੀ ਸੀਮਾ ਤਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

9. ਐਕਸਚੇਂਜ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਕਿਸ ਮਿਤੀ ਤੋਂ ਉਪਲਬਧ ਹੋਵੇਗੀ?

ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਾਂ ਦੇਣ ਲਈ, ਜਨਤਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਐਕਸਚੇਂਜ ਸਹੂਲਤ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈਣ ਲਈ 23 ਮਈ, 2023 ਤੋਂ ਬੈਂਕ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਜਾਂ ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ. ਦੀਆਂ ਆਰ.ਓ. ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

10. ਕੀ ਬੈਂਕ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਤੋਂ 2000 ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਬੈਂਕ ਦਾ ਗਾਹਕ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ?

ਨਹੀਂ, ਇਕ ਗੈਰ-ਖਾਤਾ ਧਾਰਕ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੈਂਕ ਸ਼ਾਖਾ ਵਿਚ ਇਕ ਸਮੇਂ ਵਿਚ 20,000/- ਦੀ ​​ਸੀਮਾ ਤਕ  2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਮੁੱਲ ਵਾਲੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।

11. ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਾਰੋਬਾਰ ਜਾਂ ਹੋਰ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ 20,000/- ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਕਦੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ?

ਖਾਤਿਆਂ ਵਿਚ ਜਮ੍ਹਾ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। 2000 ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਬੈਂਕ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿਚ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹਨਾਂ ਜਮ੍ਹਾਂ ਰਕਮਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਨਕਦ ਲੋੜਾਂ ਕੱਢੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

12. ਕੀ ਐਕਸਚੇਂਜ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਕੋਈ ਫੀਸ ਅਦਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ?

ਨਹੀਂ, ਐਕਸਚੇਂਜ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਮੁਫ਼ਤ ਦਿਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

13. ਕੀ ਸੀਨੀਅਰ ਨਾਗਰਿਕਾਂ, ਅਪਾਹਜ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਆਦਿ ਲਈ ਅਦਲਾ-ਬਦਲੀ ਅਤੇ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੋਣਗੇ?

ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿਤੇ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨਾਗਰਿਕਾਂ, ਅਪਾਹਜ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਆਦਿ ਨੂੰ 2000 ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ/ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦਾ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ।

14. ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇਕਰ ਕੋਈ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਦਾ ਤੁਰਤ ਜਮ੍ਹਾ/ਵਟਾਂਦਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ? 

ਜਨਤਾ ਲਈ ਸਮੁੱਚੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸੁਚਾਰੂ ਅਤੇ ਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, 2000 ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਨ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਬਦਲੀ ਲਈ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ  ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਪਣੀ ਸਹੂਲਤ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਸਹੂਲਤ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।