Prime minister Chaudhary Charan Singh Story

Chaudhary Charan Singh Story: ਇਹ 1979 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਟਾਵਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਉਸਰਾਹਰ ਥਾਣੇ 'ਚ ਆਮ ਦਿਨ ਵਰਗੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਇਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਕਿਸਾਨ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਹ ਥਾਣੇ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ - ਸਰ, ਮੇਰਾ ਬਲਦ ਚੋਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਿਪਾਹੀ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ। ਕਿਸਾਨ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਅਪਣੀ ਗੱਲ ਦੁਹਰਾਈ। ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਸੁਣੀ, ਪਰ ਰੀਪੋਰਟ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀ।

ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਕਿਸਾਨ ਥਾਣੇ ਤੋਂ ਜਾਣ ਲੱਗਿਆ। ਫਿਰ ਬਾਹਰ ਖੜ੍ਹੇ ਇਕ ਸਿਪਾਹੀ ਨੇ ਕਿਹਾ- ਬਾਬਾ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਚੜ੍ਹਾਓ ਕੰਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਕਿਸਾਨ ਵਾਪਸ ਥਾਣੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 35 ਰੁਪਏ ਦੀ ਰਿਸ਼ਵਤ ਲੈ ਕੇ ਰੀਪੋਰਟ ਲਿਖੀ ਗਈ। ਰੀਪੋਰਟ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁਨਸ਼ੀ ਨੇ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ- ਬਾਬਾ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਦਸਤਖਤ ਕਰੋਗੇ ਜਾਂ ਅੰਗੂਠਾ ਲਗਾਓਗੇ। ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ- ਦਸਤਖਤ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਅਪਣੀ ਜੇਬ 'ਚੋਂ ਸਟੈਂਪ ਕੱਢ ਕੇ ਉਸ ਕਾਗਜ਼ 'ਤੇ ਲਗਾ ਦਿਤੀ। ਇਸ ਡਾਕ ਟਿਕਟ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, "ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ"। ਕਿਸਾਨ ਬਣ ਕੇ ਥਾਣੇ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ 5ਵੇਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸਨ।

ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਭਾਰਤ ਦੇ 5ਵੇਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ।

ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਕਾਰਨ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿਰੁਧ ਅਜਿਹਾ ਮਾਹੌਲ ਬਣ ਗਿਆ ਕਿ 1977 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਰਾਏਬਰੇਲੀ ਸੀਟ ਤੋਂ ਕਰੀਬ 55 ਹਜ਼ਾਰ ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਹਾਰ ਗਏ। ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਬੇਟੇ ਸੰਜੇ ਗਾਂਧੀ ਵੀ ਅਮੇਠੀ ਤੋਂ ਅਪਣੀ ਸੀਟ ਹਾਰ ਗਏ। ਕਾਂਗਰਸ 189 ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ ਸਿਮਟ ਗਈ ਸੀ।

ਵਿਰੋਧੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਬਣੇ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਗੱਠਜੋੜ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਤਿੰਨ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਮੋਰਾਰਜੀ ਦੇਸਾਈ, ਜਗਜੀਵਨ ਰਾਮ ਅਤੇ ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ। ਆਖਰਕਾਰ, ਮੋਰਾਰਜੀ ਦੇਸਾਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲਾ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਕੁੱਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਝਗੜਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਅਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਕੁਰਸੀ 'ਤੇ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ।

ਉਹ ਦੇਸਾਈ ਨੂੰ Do-Nothing Prime Minister ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਦੇਸਾਈ ਕੈਬਨਿਟ ਦੇ ਹੋਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਰਾਏ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸਗੋਂ ਖੁਦ ਫ਼ੈਸਲੇ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਮਤਭੇਦ ਸਿਆਸੀ ਗਲਿਆਰਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਜਨਤਾ ਤਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲੱਗੇ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਰਾਮਚੰਦਰ ਗੁਹਾ ਅਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਇੰਡੀਆ ਆਫਟਰ ਗਾਂਧੀ' ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, 'ਮਤਭੇਦਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੇਸਾਈ ਦੇ ਬੇਟੇ ਕਾਂਤੀ ਦੇਸਾਈ 'ਤੇ ਕਈ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ। ਦੇਸਾਈ ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅਪਣੇ ਬੇਟੇ 'ਤੇ ਲੱਗੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਵਧ ਗਈ ਅਤੇ 1978 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅਪਣੀ ਕੈਬਨਿਟ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿਤਾ।' ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਿਸਾਨ ਰੈਲੀ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇਕ ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਰੈਲੀ ਵਿਚ ਚੰਗੀ ਭੀੜ ਇਕੱਠੀ ਹੋਈ। ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਗੁੱਸਾ ਦੇਖ ਕੇ ਸਰਕਾਰ ਡਰ ਗਈ ਅਤੇ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਵਿਚ ਵਾਪਸ ਲੈਣਾ ਪਿਆ।

ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਵਿਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਅਪਣੇ ਹੱਥ 'ਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਦਲਿਤ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਬਾਬੂ ਜਗਜੀਵਨ ਰਾਮ ਨੂੰ ਵੀ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਮੌਕਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਦੋ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਨ। ਜੁਲਾਈ 1979 ਵਿਚ ਸੰਸਦ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਇਜਲਾਸ ਵਿਚ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਵਿਰੁਧ ਬੇਭਰੋਸਗੀ ਮਤਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਗਾਵਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਪਣੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਮੋਰਾਰਜੀ ਦੇਸਾਈ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣਾ ਪਿਆ।

ਕਿਵੇਂ 48 ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਚਰਨ ਸਿੰਘ

ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲੋਕ ਸਭਾ 'ਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 50 ਫ਼ੀ ਸਦੀ ਬਹੁਮਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਾਂਗਰਸ ਕੋਲ 189 ਸੀਟਾਂ ਸਨ। ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਕੋਲ 227 ਸੀਟਾਂ ਸਨ। ਉਥੇ ਹੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਦਲ ਕੋਲ 48 ਸੀਟਾਂ ਸਨ। ਜਨਸੰਘ, ਕਾਂਗਰਸ (ਓ) ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਦਲ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਬਣਾਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਚੋਣ ਵਿਚ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਕੋਲ ਸੱਤਾ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਵੋਟਾਂ ਸਨ।

ਇਸ ਵਾਰ ਮੋਰਾਰਜੀ ਸਰਕਾਰ 'ਚ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਦਾ ਕੋਈ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਗੁਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਹਾਰਨ ਵਾਲੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ। ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ 28 ਜੁਲਾਈ 1979 ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ।

“ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਕੀ ਹਰਜ?”

ਸ਼ਾਂਤੀ ਭੂਸ਼ਣ ਮੋਰਾਰਜੀ ਦੇਸਾਈ ਦੀ ਕੈਬਨਿਟ ਵਿਚ ਕਾਨੂੰਨ ਮੰਤਰੀ ਸਨ। ਉਹ ਅਪਣੀ ਸਵੈਜੀਵਨੀ 'ਕੋਰਟਿੰਗ ਡੈਸਟੀਨੀ' ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ- '1978 ਵਿਚ ਇਕ ਕੈਬਨਿਟ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਗੜਬੜ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਚਰਨ ਸਿੰਘ, ਲਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਡਵਾਨੀ, ਪ੍ਰਤਾਪ ਚੰਦਰ ਚੰਦਰ ਸਨ।

ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਇਕ ਵਾਰ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਨਾਲ ਪਹੁੰਚੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ  ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣੇ ਦੇਰ ਨਾਲ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਦੱਸਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਇਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ - ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਉਤਸੁਕ ਜਾਪਦੇ ਹੋ! ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ- ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਕੀ ਬੁਰਾਈ ਹੈ।

ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਰਾਮਚੰਦਰ ਗੁਹਾ ਨੇ ਅਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਇੰਡੀਆ ਆਫਟਰ ਗਾਂਧੀ' ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, 'ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਹੀ ਮੋਰਾਰਜੀ ਦੇਸਾਈ ਦੀ ਕੈਬਨਿਟ ਵਿਚ ਨੰਬਰ ਦੋ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ 'ਚ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਵਾਉਣ 'ਚ ਸਫਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਬਣ ਜਾਣਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਨਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਲੇਰ ਸਮਝੇਗੀ ਅਤੇ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕਰਨਗੇ। '

ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਨੇ ਵੀ ਅਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਏਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਾਫੀ ਨਹੀਂ' ਵਿਚ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਦੀ ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਦੋਸਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, 'ਮੈਂ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਤਤਕਾਲੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਸੀ। ਜਨਤਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮੋਰਾਰਜੀ ਦੇਸਾਈ ਅਤੇ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਵਿਚਾਲੇ ਮਤਭੇਦ ਪੈਦਾ ਹੋਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੋਵਾਂ 'ਤੇ ਪਿਆ। ਦੋਵੇਂ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਵੀ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਕਿ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ ਵਧੀਕੀਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਲਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।

ਮੋਰਾਰਜੀ ਦੇਸਾਈ ਨੇ ਫਾਈਲ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿਤੀ ਹੈ। ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਇਸ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਹ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਖਿਲਾਫ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਬਾਅਦ 'ਚ ਉਹ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ 'ਚ ਸਫਲ ਰਹੇ। ਦਰਅਸਲ, ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਿਲਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਰਾਰਜੀ ਦੇਸਾਈ ਤੋਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਇਕ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤੀ ਸਗੋਂ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ 'ਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਕਾਰਨ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਵਿਚ ਹੋਈਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਅਤੇ ਚੋਣ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰਾਨ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਜੀਮਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਵਿਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਤਹਿਤ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ’।

ਪਤਨੀ ਕਾਰਨ ਬਦਲੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੀ ਤਾਰੀਕ

ਦਰਅਸਲ, ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਈਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿਚ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਖਰੀਦੀਆਂ ਗਈਆਂ 100 ਜੀਪਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ 'ਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦੀ ਤਰੀਕ 1 ਅਕਤੂਬਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਤਨੀ ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦੀ ਤਰੀਕ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।

ਗਾਇਤਰੀ ਦੇਵੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 1 ਅਕਤੂਬਰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇੰਦਰਾ ਨੂੰ ਇਸ ਦਿਨ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਐਤਵਾਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਮਾਨਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇਗੀ ਅਤੇ ਇਹ ਇਕ ਔਰਤ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਅਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦੀ ਤਰੀਕ ਬਦਲ ਕੇ 2 ਅਕਤੂਬਰ ਕਰਨ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦੇ ਦਿਤਾ।

ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਬਿਊਰੋ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਡੀਆਈਜੀ ਵਿਜੇ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 2 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਗਾਂਧੀ ਜਯੰਤੀ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਮਾਮਲਾ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਮੋੜ ਦਿਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। 3 ਅਕਤੂਬਰ ਦਾ ਦਿਨ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਸਹੀ ਹੋਵੇਗਾ।

ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਸਹੀ ਲੱਗੀ। 2 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਉਹ ਸੀਬੀਆਈ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਨੂੰ ਤਲਬ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਇੰਦਰਾ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ 3 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ।

ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਹੀ ਬਣੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ

28 ਜੁਲਾਈ 1979 ਨੂੰ ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਸੀਪੀਆਈ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣ ਸਕੇ ਸਨ। ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸੰਜੀਵਾ ਰੈਡੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 20 ਅਗਸਤ ਤਕ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿਚ ਅਪਣਾ ਬਹੁਮਤ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿਤਾ, ਪਰ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 19 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਹੀ ਅਪਣਾ ਸਮਰਥਨ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਡੇਗ ਦਿਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਰਹੇ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ‘ਹਿੰਮਤ’ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਛਾਪੀ ਸੀ ਕਿ ਇੰਦਰਾ ਨੇ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਮੱਧਕਾਲੀ ਚੋਣਾਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣ 'ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲੇਗਾ।

ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਅਤੇ ਅਪਣੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਮਨਵਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖੀ ਕਿ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੋਰਾਰਜੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚ ਮੰਤਰੀ ਹੁੰਦਿਆਂ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂਆਂ ਵਿਰੁਧ ਜੋ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਉਹ ਵਾਪਸ ਲਏ ਜਾਣ। ਇਹ ਸ਼ਰਤ ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣਾ ਪਿਆ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ 28 ਜੁਲਾਈ 1979 ਤੋਂ 14 ਜਨਵਰੀ 1980 ਤਕ ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਹਿ ਸਕੇ। ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸਾਢੇ ਪੰਜ ਮਹੀਨੇ ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ’ਤੇ ਰਹੇ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸੰਸਦ ਦਾ ਕੋਈ ਸੈਸ਼ਨ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸੰਸਦ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਕੱਲੇ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਸਦ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।

ਇਕ ਸ਼ੇਰਵਾਨੀ ਸਹਾਰੇ ਬਿਤਾਏ ਕਈ ਸਾਲ

ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੋ ਵਾਰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਏਕ ਔਰ ਕਬੀਰ’ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ੇਰਵਾਨੀ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕਿੱਸਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ 1967 ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਸਿਰਫ ਇਕ ਊਨੀ ਸ਼ੇਰਵਾਨੀ ਸੀ। ਇਹ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਫਟੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰਚੀ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ੇਰਵਾਨੀ ਨੂੰ ਰਫੂ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜ ਦਿਤਾ। ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਸਟਾਫ਼ ਸ਼ੇਰਵਾਨੀ ਲੈਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਦਰਜ਼ੀ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਸਟਾਫ਼ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਸ਼ੇਰਵਾਨੀ ਲੈਣ ਗਿਆ। ਦਰਜ਼ੀ ਨੇ ਫਿਰ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਸਟਾਫ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਆ ਗਿਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਧਮਕੀਆਂ ਦਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਅਸਲ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਿਆ।

ਦਰਜ਼ੀ ਨੇ ਦਸਿਆ ਕਿ ਸ਼ੇਰਵਾਨੀ ਗੁੰਮ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਸਕਿਆ। ਸਟਾਫ਼ ਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਇਹ ਗੱਲ ਦੱਸਣੀ ਪਈ। ਜਦੋਂ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਸੁਣੀ ਤਾਂ ਬੋਲੇ - ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ, ਗਲਤੀ ਹੋ ਗਈ। ਦਰਜ਼ੀ ਤਾਂ ਗਰੀਬ ਬੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਕਹੇਗਾ। ਖੈਰ, ਇਸ ਬਹਾਨੇ ਮੈਂ ਨਵੀਂ ਸ਼ੇਰਵਾਨੀ ਖਰੀਦਾਂਗਾ। ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿਹੜੀ ਨਵੀਂ ਸ਼ੇਰਵਾਨੀ ਬਣਵਾਈ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1978 ਤਕ ਪਹਿਨੀ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: Former PM Morarji Desai: ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਜੀਉਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਪਿਸ਼ਾਬ ਪੀਂਦੇ ਸਾਬਕਾ PM ਮੋਰਾਰਜੀ ਦੇਸਾਈ 

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: Delhi News : ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਜੋ ਘੁੰਮਦੇ-ਘੁੰਮਦੇ ਲਾਹੌਰ ਚਲੇ ਗਏ

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: Indra Gandhi: ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਤੱਕ ਦੇ ਕੁੱਝ ਖ਼ਾਸ ਕਿੱਸੇ, ਪਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ- ਤੁਸੀਂ ਫਾਸੀਵਾਦੀ ਹੋ

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:  ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ - 1st Prime Minister of India: ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਕਿਵੇਂ ਬਣੇ ਸੀ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ