H. D. Deve Gowda: ਦੇਵਗੌੜਾ ਸਿਰਫ਼ 10 ਮਹੀਨੇ ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲ ਸਕੇ ਸਨ।
HD Deve Gowda's journey to become PM news in punjabi : ਇਹ 1996 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਮਹਿਜ਼ 13 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਡਿੱਗ ਗਈ ਸੀ। ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਭਵਨ ਵਿਚ ਮੀਟਿੰਗ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਨਤਾ ਦਲ ਦੇ ਕੌਮੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਯਾਦਵ, ਸੀਪੀਐਮ ਦੇ ਹਰਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸੁਰਜੀਤ ਅਤੇ ਜੋਤੀ ਬਾਸੂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੁਗਾਤਾ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸਰਾਜੂ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਫਾਰੋਸ ਇਨ ਏ ਫੀਲਡ: ਦਿ ਅਨਐਕਸਪਲੋਰਡ ਲਾਈਫ ਆਫ ਐਚਡੀ ਦੇਵਗੌੜਾ' ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, 'ਜਯੋਤੀ ਬਾਸੂ ਨੇ ਐਚਡੀ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਅਤੇ ਸਿੱਧਾ ਕਿਹਾ - ਹੁਣ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਬਾਸੂ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਉਣ ਵੱਲ ਸੀ। ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੇ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਕਿਹਾ-ਸਰ! ਮੇਰੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵੀ ਆਗੂ ਹਨ। ਬਾਸੂ ਨੇ ਲਾਲੂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, 'ਲਾਲੂ, ਤੁਸੀਂ ਤੁਰੰਤ ਇਸ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰੋ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਬਾਹਰ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।'
ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਦੇਵਗੌੜਾ ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਬਾਸੂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, 'ਜਨਾਬ! ਮੈਂ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕਰਨਾਟਕ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਮੇਰਾ ਕਰੀਅਰ ਅਚਾਨਕ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਕਾਂਗਰਸ ਸਰਕਾਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਚੱਲਣ ਦੇਵੇਗੀ। ਸਾਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਚਰਨ ਸਿੰਘ, ਵੀਪੀ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਨਾਲ ਕੀ ਕੀਤਾ। ਮੈਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਅਤੇ ਮੈਂ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਹੋ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨ ਬਦਲੋ।
ਸੁਗਾਤਾ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸਰਾਜੂ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੇ ਬਾਸੂ ਨੂੰ ਪੈਰ ਛੂਹ ਕੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਾ ਬਣਨ ਲਈ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਾਸੂ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹੋਏ। ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ - ਕੀ ਮੈਂ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਕੋਲ 'ਵਾਜਪਾਈ' ਦਾ ਕੋਈ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਬਦਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਸਮਝਦੇ ਹੋ ਕਿ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਕੋਈ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਸਮਾਂ ਵੀ ਘੱਟ ਹੈ।
1996 ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਬਹੁਮਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਭਾਜਪਾ 161 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ ਬਣ ਕੇ ਉਭਰੀ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਜਪਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਈ ਹੈ। ਕਾਂਗਰਸ 140 ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ ਸਿਮਟ ਗਈ। ਦਰਅਸਲ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿਚ ਫੁੱਟ ਪੈ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕਈ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਬਣਾ ਲਈਆਂ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਧਵਰਾਓ ਸਿੰਧੀਆ ਦੀ ‘ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਕਾਸ ਕਾਂਗਰਸ’, ਐਨ.ਡੀ. ਤਿਵਾੜੀ ਦੀ ‘ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਇੰਦਰਾ ਕਾਂਗਰਸ’ ਅਤੇ ਜੀ.ਕੇ. ਮੂਪਨਾਰ ਦੀ 'ਤਾਮਿਲ ਮਨੀਲਾ ਕਾਂਗਰਸ' ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਚੱਲਦੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪਿਆ।
ਜਦੋਂ ਕਿ ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ‘ਕਿੰਗਮੇਕਰ’ ਬਣ ਗਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀਪੀਐਮ, ਜਨਤਾ ਦਲ, ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ, ਡੀਐਮਕੇ, ਤੇਲਗੂ ਦੇਸ਼ਮ ਪਾਰਟੀ ਸਮੇਤ 13 ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚਾ ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਮੋਰਚੇ ਨੂੰ 165 ਸੀਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜਨਤਾ ਦਲ ਨੂੰ 46 ਅਤੇ ਸੀਪੀਐਮ ਨੂੰ 32 ਸੀਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਲਈ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਗਣੇਸ਼ ਪਰਿਕਰਮਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤੀ।
ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ਼ੰਕਰ ਦਿਆਲ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਆਗੂ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਪਰ ਖੱਬੇਪੱਖੀ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚਾ ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਖੁਸ਼ ਸਨ। ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੁਗਾਤਾ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸਰਾਜੂ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, 'ਖੱਬੇ ਪੱਖੀ ਨੇਤਾ ਸੀਤਾਰਾਮ ਯੇਚੁਰੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚੇ ਦੇ ਵਫ਼ਦ ਵਿਚਾਲੇ ਗਰਮਾ-ਗਰਮ ਬਹਿਸ ਹੋਈ। ਮੈਂ ਵੀ ਉਥੇ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਕਾਮਰੇਡ ਹਰਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸੁਰਜੀਤ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਕੀ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸੰਘੀ (ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.) ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਓ?
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:
P. V. Narasimha Rao: ਭਾਰਤ ਦੇ 9ਵੇਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ, ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਸਸਕਾਰ ਲਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ
VP Singh: ਕਿਵੇਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ; ਇੰਝ ਖੋਹੀ ਸੀ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਕੁਰਸੀ
Rajiv Gandhi News: ਸਵੇਰੇ ਹੋਇਆ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਕਤਲ, ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨੇ PM ਵਜੋਂ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਸਹੁੰ
Former PM Morarji Desai: ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਜੀਉਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਪਿਸ਼ਾਬ ਪੀਂਦੇ ਸਾਬਕਾ PM ਮੋਰਾਰਜੀ ਦੇਸਾਈ
Delhi News : ਲਾਲ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਜੋ ਘੁੰਮਦੇ-ਘੁੰਮਦੇ ਲਾਹੌਰ ਚਲੇ ਗਏ
ਦਰਅਸਲ, ਸੀਪੀਐਮ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਹਰਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸੁਰਜੀਤ ਨੇ ਕੇਆਰ ਨਰਾਇਣਨ ਨੂੰ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ ਤਤਕਾਲੀ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ਼ੰਕਰ ਦਿਆਲ ਸ਼ਰਮਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਕਾਂਗਰਸ ਕੋਲ ਬਹੁਮਤ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਖੱਬੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਨਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣ ਗਏ। ਸੁਰਜੀਤ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਦਾ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਸੀ।
16 ਮਈ 1996 ਨੂੰ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਬਹੁਮਤ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੀਟਾਂ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵਾਜਪਾਈ ਨੇ ਫਲੋਰ ਟੈਸਟ ਵਿੱਚ ਬਹੁਮਤ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ਦੇ 13ਵੇਂ ਦਿਨ ਵਾਜਪਾਈ ਨੇ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਵਾਜਪਾਈ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਡਿੱਗਣ ਤੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਰੱਸਾਕਸ਼ੀ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਸੁਗਾਤਾ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, 'ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਸੰਦ ਵੀਪੀ ਸਿੰਘ ਸਨ, ਪਰ ਬਾਸੂ ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਖੁਸ਼ ਸਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀਪੀ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਵਗੌੜਾ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੀਐਮ ਚੰਦਰਬਾਬੂ ਨਾਇਡੂ, ਡੀਐਮਕੇ ਨੇਤਾ ਕਰੁਣਾਨਿਧੀ ਅਤੇ ਮੁਰਸੋਲੀ ਮਾਰਨ ਵੀਪੀ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜਾਜੀ ਮਾਰਗ ਸਥਿਤ ਰਿਹਾਇਸ਼ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਲਾਅਨ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਚਾਹ, ਕੌਫੀ ਅਤੇ ਬਿਸਕੁਟ ਪਰੋਸ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਵੀਪੀ ਨੇ ਆ ਕੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਅੰਦਰ ਚਲੇ ਗਏ।
ਕਰੀਬ ਦੋ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਵੀਪੀ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀਤਾ ਕੁਮਾਰੀ ਸਿੰਘ ਆਈ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, 'ਵੀਪੀ' ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਲੋਕ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਨਾ ਕਰੋ। ਮੈਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹਾਂ।'' ਇਸ 'ਤੇ ਸਾਰੇ ਉਥੋਂ ਚਲੇ ਗਏ। ਦਰਅਸਲ ਵੀਪੀ ਪਿਛਲੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਰਾਹੀਂ ਕਿਤੇ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ। ਖੱਬੇ ਪੱਖੀ ਆਗੂ ਜਯੋਤੀ ਬਾਸੂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਅੰਦਰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਸਹਿਮਤੀ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕੀ। ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਨਿਸ਼ਾਨ ਐਨਪੀ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਵਾਜਪਾਈ’ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, ‘1977 ਤੋਂ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ‘ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਜੋਤੀ ਦੀ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਸੀ।
ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤ ਵੀ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿਚ ਸਨ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਪਾਰਟੀ ਸੀਪੀਐਮ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਸੰਕਲਪ ਵਾਲੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰਤ ਅਤੇ ਸੀਤਾਰਾਮ ਯੇਚੁਰੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਗਾਵਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਹੇ ਲਾਲੂ ਯਾਦਵ ਅਤੇ ਮੁਲਾਇਮ ਸਿੰਘ ਯਾਦਵ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਚੰਦਰਬਾਬੂ ਨਾਇਡੂ ਨੌਜਵਾਨ ਸਨ। ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ 'ਚ 37 ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੀ.ਕੇ. ਮੂਪਨਾਰ ਅਤੇ ਐੱਮ. ਕਰੁਣਾਨਿਧੀ ਦੀ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਦੋਵੇਂ ਤਾਮਿਲ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਦੀ ਖੇਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਜਨਤਾ ਦਲ 46 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਤੀਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੂੰ ਪੀਐਮ ਲਈ ਬਿਹਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚੇ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਤਤਕਾਲੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਅਤੇ ਦੇਵਗੌੜਾ ਚੰਗੇ ਦੋਸਤ ਸਨ। ਦੋਵੇਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੋਤਿਸ਼ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਚਾਲ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਵਿਚ ਰਾਓ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚੇ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੂੰ 318 ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਹਾਸਲ ਹੋਇਆ।
ਸੁਗਾਤਾ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸਰਾਜੂ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, 'ਬਿਹਾਰ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਬੈਠਕ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੇ ਬੀਜੂ ਪਟਨਾਇਕ, ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਸੀਐਮ ਰਾਮਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਹੇਗੜੇ, ਐਚਡੀ ਦੇਵਗੌੜਾ, ਲਾਲੂ ਯਾਦਵ, ਸ਼ਰਦ ਯਾਦਵ, ਸ਼੍ਰੀਕਾਂਤ ਕੁਮਾਰ ਜੇਨਾ ਸਮੇਤ ਕਈ ਨੇਤਾ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਪਟਨਾਇਕ ਨੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਿਸੇ ਨੇ ਪਟਨਾਇਕ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ। ਬੈਠਕ 'ਚ ਦੇਵਗੌੜਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਹੇਗੜੇ ਗੁੱਸੇ 'ਚ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਵਾਕਆਊਟ ਕਰ ਗਏ। ਸ਼੍ਰੀਕਾਂਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਦਫਤਰੀ ਕੰਮ ਪੂਰੇ ਕਰ ਲਏ।
ਦੇਵੇਗੌੜਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚੇ ਦਾ ਵਫ਼ਦ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਲੇਖਕ ਨੇ ਤਰੀਕ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਸੀਐਮ ਦੇਵਗੌੜਾ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਕੱਤਰ ਐਸਐਸ ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਸੁੰਦਰਮ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਪਰਤ ਆਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੀਐਮ ਨਿਵਾਸ 'ਅਨੁਗ੍ਰਹ' ਤੋਂ ਫ਼ੋਨ ਆਇਆ। ਸੁੰਦਰਮ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਚੁਣੇ ਗਏ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਲਈ ਵਿਦਾਇਗੀ ਰਾਤ ਦੇ ਖਾਣੇ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਸੁੰਦਰਮ ਅਨੁਗ੍ਰਹਿ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਦੇਵਗੌੜਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਚੇਨੰਮਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਰਾਤ ਦੇ ਖਾਣੇ ਲਈ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਸੁੰਦਰਮ ਅਤੇ ਚੇਨੰਮਾ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਗੱਲ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਸਾਫ਼ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਹ ਘੱਟ ਖੁਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਕਿਵੇਂ ਚਲਾਵੇਗਾ। ਚੇਨੰਮਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੇਵਗੌੜਾ ਲੰਬੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਇੱਥੇ ਖੁਸ਼ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਨੇ ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕਿਉਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੀ? ਮੈਂ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਘਬਰਾਏ ਹੋਏ ਹਾਂ। ਕੌਣ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸਾਡਾ ਕੌਣ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ? ਅਸੀਂ ਉੱਥੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਸੀਂ ਭਾਸ਼ਾ (ਹਿੰਦੀ) ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹਾਂ ਤਾਂ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਡਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਜਾਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜਾਓ।
20 ਮਿੰਟ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਵੇਂ ਡਾਇਨਿੰਗ ਰੂਮ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਦੇਵਗੌੜਾ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੇ ਸੁੰਦਰਮ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, 'ਸੁੰਦਰਮ-ਜਾਗਰੂਕ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਪੀਐਮਓ ਨਾਲ ਜੁੜੋ। ਸਾਡਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਲੰਬਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਨਾ ਬਦਲੋ, ਮੈਂ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ। ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸੂਟਕੇਸ ਲਵਾਂਗੇ।
1 ਜੂਨ 1996 ਨੂੰ ਐਚਡੀ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ। ਦੇਵਗੌੜਾ ਦੀ ਕੈਬਨਿਟ ਵਿੱਚ ਸੀਪੀਐਮ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ ਇੰਦਰਜੀਤ ਗੁਪਤਾ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ, ਪੀ ਚਿਦੰਬਰਮ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਮੁਲਾਇਮ ਸਿੰਘ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਗੁਜਰਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ, ਮੁਰਾਸੋਲੀ ਮਾਰਨ ਉਦਯੋਗ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਰਾਮ ਵਿਲਾਸ ਪਾਸਵਾਨ ਰੇਲ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ।
ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਰਾਸ਼ਿਦ ਕਿਦਵਈ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ' ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, 'ਅੰਦਰੂਨੀ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧਤਾਈਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੇ ਗਰੀਬਾਂ, ਕਿਸਾਨਾਂ, ਬੇਜ਼ਮੀਨੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਝੁੱਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਲਾਭ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਵਰਗ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕੇ। 1997-98 ਦੇ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਈ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਮਤ ਦਾ ਗਣਿਤ ਕਿਤਾਬੀ ਗਣਿਤ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਔਖਾ ਸੀ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਜਾਂ ਡੇਗਣ ਦੇ ਯਤਨ ਨਿੱਤ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ। ਰਾਸ਼ਿਦ ਕਿਦਵਈ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, 'ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕੁਰਸੀ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਬਿਹਾਰ ਭਵਨ ਵੱਲ ਭੱਜਣਾ ਪਿਆ। ਫਿਰ ਬਾਜ਼ੀ ਪਲਟ ਗਈ ਅਤੇ ਲਾਲੂ ਚਾਰਾ ਘੁਟਾਲੇ ਵਿਚ ਉਲਝ ਗਏ। ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸੀਬੀਆਈ ਨੇ ਲਾਲੂ ਤੋਂ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮੰਗੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਦੇਵੇਗੌੜਾ ਨੇ ਪੰਜ ਮਿੰਟ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਲਈ ਲਾਲੂ ਨੂੰ ਕਈ ਦਿਨ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਵਾਇਆ।
ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੰਕਰਸ਼ਨ ਠਾਕੁਰ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਦਿ ਬ੍ਰਦਰਜ਼ ਬਿਹਾਰੀ' 'ਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, '1997 'ਚ ਲਾਲੂ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਦੌਰ 'ਚ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਕੀਤਾ। ਲਾਲੂ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਇਹ ਸਭ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ, ਉਹ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲੇਗਾ। ਜੇ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਹੈ ਤਾਂ ਬੀਜੇਪੀ ਖਿਲਾਫ ਕਰੋ, ਸਾਡੇ ਮਗਰ ਕਿਉਂ ਪੈ ਰਹੇ ਹੋ?
ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੇ ਲਾਲੂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਜਬੂਰੀ ਦੱਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਜੇਕਰ ਦੇਵਗੌੜਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਸੀਬੀਆਈ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਹੀਂ ਲਾਲੂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਲਾਲੂ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਿਵਾਸ ਵਿੱਚ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੂੰ ਤਾਅਨਾ ਮਾਰਿਆ, 'ਸਰ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਕਿਉਂ ਬਣਾਇਆ? ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾ ਕੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਗਲਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੇ ਵੀ ਇਸੇ ਲਹਿਜੇ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, 'ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸੀਬੀਆਈ ਕੋਈ ਜਨਤਕ ਪਾਰਟੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਚਾਹਿਆ ਮੱਝਾਂ ਵਾਂਗ ਚਰਾ ਲਿਆ। ਤੁਸੀਂ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਮੱਝ ਵਾਂਗ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਮੈਂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹਾਂ। ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਏਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਾਫੀ ਨਹੀਂ’ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, ‘ਕਾਂਗਰਸ ਜਲਦੀ ਹੀ ਦੇਵਗੌੜਾ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਮੋਰਚੇ ‘ਤੇ ਨਵਾਂ ਨੇਤਾ ਚੁਣਨ ਲਈ ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਣ ਲੱਗੀ।
ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਦ ਕੋਲੀਸ਼ਨ ਈਅਰਜ਼’ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, ‘ਦੇਵੇਗੌੜਾ ਸਰਕਾਰ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਸਮੇਤ ਕਈ ਕਾਂਗਰਸੀ ਨੇਤਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ 'ਚ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਬੋਫੋਰਸ ਘੋਟਾਲੇ ਬਾਰੇ ਫਿਰ ਤੋਂ ਚਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਦੇਵਗੌੜਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਈ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ।
22 ਜਨਵਰੀ 1997 ਨੂੰ ਤਤਕਾਲੀ ਸੀਬੀਆਈ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜਨੇਵਾ ਤੋਂ ਇੱਕ ਬਾਕਸ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਸਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੋਫੋਰਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਬੋਫੋਰਸ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ' ਦਾ ਕਦੇ ਵੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦੀ ਚਰਚਾ ਛਿੜ ਗਈ ਸੀ। ਮਾਰਚ 1997 ਵਿੱਚ, ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੀਤਾਰਾਮ ਕੇਸਰੀ ਨੇ ਫਟਾਫਟ ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਦਲਣ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪੀਐਨ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, 'ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਰਾਓ ਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਸੀਤਾਰਾਮ ਕੇਸਰੀ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੇਸਰੀ ਅਤੇ ਦੇਵੇਗੌੜਾ ਵਿਚਕਾਰ 36 ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਸੀ। 1997 ਵਿੱਚ, ਕੇਸਰੀ ਨੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਰੋਮੇਸ਼ ਭੰਡਾਰੀ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਰਾਸ਼ਿਦ ਕਿਦਵਈ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, 'ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕੇਸਰੀ ਕਈ ਮਾਮਲਿਆਂ 'ਚ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਦੇ ਹੂਟਰ ਸਾਇਰਨ ਦੀ ਵੀ ਸਮੱਸਿਆ ਸੀ। ਕੇਸਰੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਡਰਾਈਵਰਾਂ ਨੂੰ ਹਦਾਇਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਦੇ 24 ਅਕਬਰ ਰੋਡ ਸਥਿਤ ਕਾਂਗਰਸ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਤੋਂ ਲੰਘਦੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਵਾਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹੂਟਰ ਸਾਇਰਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਵਜਾਉਣ ਤਾਂ ਜੋ ‘ਚਾਚਾ ਕੇਸਰੀ’ ਨੂੰ 'ਹੋਰ ਮੁਸੀਬਤ ਹੋਵੇ।
11 ਅਪ੍ਰੈਲ 1997 ਨੂੰ ਦੇਵਗੌੜਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਬੇਭਰੋਸਗੀ ਮਤਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਕਾਰਨ ਸਰਕਾਰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ। ਬੇਭਰੋਸਗੀ ਮਤੇ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ 292 ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ 158 ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ। ਜਦਕਿ 6 ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਵੋਟਿੰਗ 'ਚ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਲਿਆ।
ਇਸ ਮੌਕੇ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਇਹ ਮੇਰੀ ਕਿਸਮਤ ਹੈ। ਮੈਂ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਇੱਥੇ ਮੁੜ ਕੇ ਬੈਠਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਪ੍ਰਧਾਨ (ਕੇਸਰੀ) ਦੇ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਸਿਆਸੀ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਮੈਂ 10 ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਕੇਸਰੀ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਿੰਨੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਲੜੀਆਂ ਹਨ? ਇੱਥੇ ਜੋ ਕੁਝ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹਨ... ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਅੱਜ ਕੋਈ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਹ ਬੁੱਢਾ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਥੋਂ ਭਜਾਉਣ ਲਈ ਕਾਹਲਾ ਹੈ।'
ਤਾਜ਼ਾ ਅਪਡੇਟਸ ਲਈ ਸਾਡੇ Whatsapp Broadcast Channel ਨਾਲ ਜੁੜੋ।
11 ਅਪ੍ਰੈਲ 1997 ਨੂੰ ਐਚ ਡੀ ਦੇਵਗੌੜਾ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਦੇਵਗੌੜਾ ਸਿਰਫ਼ 10 ਮਹੀਨੇ ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲ ਸਕੇ ਸਨ। ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, 'ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਦੇਵ ਗੌੜਾ ਕਿਸੇ ਦੁਖਾਂਤ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਚਮਤਕਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਸ਼ੱਕੀ ਸੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆ ਰਿਹਾ।
(For more news apart from 'HD Deve Gowda's journey to become PM news in punjabi' stay tuned to Rozana Spokesman)
